Дийнаенна уйлаш

               
                Дийнаенна уйлаш

  «Ай мама…вотеца йита мегаце 1а со?- йоах раьза йоацаш Фаридас. – «Мегац … воте балха ух, хьоца ц1аг1а ваг1а йиш яц цунна» - юха йист хул т1ормеча х1амаш 1очуйохкаш йола Тамари.
    «Т1аккха даьци Мадина еций ц1аг1а?».  – «Ай из мукъаяларий хьо цхьаннахьа югаргъяцар».
     «Мичара ера из нани? Из в1алла вай йий а  хайнадац сона, е цунна а хац со дийна йий,- ч1оаг1а раьза йоацаш ц1енюкъе г1ола д1а-юха ух пхьелаг1ча классе д1ачуянна Фарида,- цо сона етта а йийтта аракхоссагйи хой хьона?»
    -«Хьо дийна йоалга – м хов цунна, вешта хьо ишта з1окирга яха йий –м тамаш я хой, - оал Тамари – хьайна нане еттий сатохалахь тхо ц1адахкалза»- елалу из. «А шо маца доаг1адда?» – хоат Фаридас. «Даьра хац сонам…цхаь-шин к1ира… Ахьмад дикаг1а хилча, цунна лораш дарба яздича ц1адоаг1адда…».
      Ахьмад Фаридай з1амаг1а вола вош вар, дукх ха яцар цунна лазар гучадаьнна. «Москве ба цу лазарах кхеташ бола лораш, цар дарба дедда къаьнка»- аьлар Тамарега  йовзаш йола лоро.
      -«Ц1и фий цу йоккхача сагий?»- хоат Фаридас машена чу хайча. –«Хьона из «нани» я, хьа даьнана,-йи1иг марх а еле оал Тамарес,- дик нани а е иза». «Со из йолча 1а ца югаре кхы а дикаг1 хуг ма ер из мама»- дех Фаридас. Тамари Фаридайга ладувг1аш яцар, цунна уйлаш кхачахьа ер.
    Итт шу даьннадар Тамаре мар машен чехка хахкарах авари хана венна. Т1аьзет д1адаьлача маьр нанас аьлар Тамарега – «Шоана б1арахьежа низ бац са, ц1аг1о». Цог1 бехк баккхацар Тамари, хала да ца1  мара воца во1 воацаш йисач.
    Вошас квартира а ийца 1охойир Тамари, шу дьанна ер Фарида. Цу шера вир  Ахьмад а.
    «Аз яхар хьо де йоле, хьай маьр наьнац дага а яле г1о Москве, фу хул хац.  Дай болаш ма бий хьа дезал. А..-аьнна хуле тхо долаш ма дий укхаза»- аьллар цунга вошас - «Фу дича бакъахьа да аз?»-  аьнна хьаттача.
     Йи1иг шийца  йига  лаьрхар Тамари. Фарида б1аргайеча  дог къадлуддацар хьог1 аьнна. Фарида ч1ог1а тара ер ший даьнаьна.
    Некъ гаьна бар бахь безаш хиннар. Кора ара хежаш яг1ача Фаридайна наб кхет.
«Хьасомаяла, хьакхаьчад вай»- яхаш бата кулгаш хьекхаш сома йоакх из нанас. «Хьай т1орме машенача алийта»- оал цо.  Маьрнаьна кийчбаь т1орме бе а беле Фаридай кулг а лаьце маьрнаьна коа чу йол Тамари.
   Ше хьалха лаьттача латар гаьна к1ал истол. Ши кхалсаг яг1ар шейла духьал хайна чай молаш. Коани1арга букъберзабаь яг1ар маьрнана, вож лоалахо Миновси ер. «Ва… даьр хуг яц Тамари-м?  Йи1иг-м Товжан ах яккха хьо я» - яхаш духьал ера  Миновси. Тамари марх йол цо,  Фарида сиха наьна т1ехьашка лочкъ. Цунна в1алла безам бацар из 1аьржа Миновси марх йол.
    Ше бе доала пел дицденна латтар Товжан. Шойла б1арахьажар Тамари е Товжане е. Товжана б1аргаш дейча хайре Тамарена шоаш бена никъ бакъахьа  болга.
      «Со яхар Товжан, саххалда…Гуд да вай  Тамари»- яхаш коара ара йоал лоалахо.
«Ма дик болх ба из ирча йоаккха саг са нани йоацаш» - ше шийца оал Фаридас. Т1аккха б1арахьож из ший даьнаьна. «Са нани-м хоз ханний…а..а… вад вез укхазара, укхаза-м согатденна лег ма йий со…». «Фарида, нанена марх экхаце хьо?»- аьле уйлангара йокх из нанас. Хьажюкъ хобаеш шод бол Фаридас. «Сих луддац тхо_елалу Товжан-хьайна ма хой хьона сихвеллача фу хул Тамари».
    Фарида коа а йита ц1аг1а чу бахар Товжан е Тамари е. Фарида д1а-юха а ухаш коа тахкар. Беша чу хьажача дукха гаьнаш яг1ар…цхьан гаьна къалха бурчолг улар…дукха гуржибоалаш боахкаш ер цхьаькха… Кхерашца билла дукх шера а боацаш некъ бодар беша г1олла, кхоача мичахьа лу гуш дацар. «Из некъ мичахьа кхоачало ха дез - аьнна уйла чу ер Фаридайна, - а…а…вада веза укхазара… вада веза…»- аьнна экхйир цо из уйла.
   «Фарида - аьнна кхайк цунга Тамари. «Ц1а долх вай…»- г1адйода Фарида. «Хьаеле  хьай т1орме  ц1аг1а  д1ачухьо…». «Безац сонна т1орме, кхы деррига ахк укхаза дакх мич йоал со - йелх гарга йоалаш йист хул Фарида.
   «Хьам деддац…тарлудда тхо - оал Товжана - Шо дикача новкъа халда, хьам эший хьа алалахь».
   «Нанега ладувг1алахь…» - аьле Фарида марх а еле, хьежаш лат машеначу  хов Тамари. Нана йица йода машен къайла йол.
     Товжан машена т1ехь хьежаш а лаьтте Фаридайга хьама а ца оалаш коа чу йод.
     Фаридас цхьа ха йокх коана1арта г1олла д1а-юха ухаш.  Нанас 1обаьккха ший т1ормена лостабий м1арг булл, беррига бехк т1орме болаш санна. Т1аккха коана1арта доалача г1андат1а хов. «Уйла е еза укхаза – йох цо ше шийца - фу дича экхергъе со Товжана ц1а?».
     Сайре хиннаяр. Наькъат1а г1олла доаг1а доахан б1аргадейча сихха ший т1орме хьа а ийце Товжана коа чу йод Фарида. «Хьайна хозаг1а хетача ц1аг1а 1аоттабе т1орме – аьлар цунга Товжана, -из худда хьо 1еж йола ц1а».  «Сона бе дац, е кха 1а дакх мича ений со укхаза»– оал Фаридас. Ч1ог1а хоз кечдаь хьаша ц1аг1а т1орме 1а оттабир цо.  «Ер аз  бехь дой-м араэккхаергъ е хьона со…» - аьнна. «Хьайна новкъа ер араяккха бокъо я хьа. Со а новкъа ца хала хьожарг я. …1а арайоккхе яха моттиг йолаш яц со - аьлле т1атох Товжана - хьанз цкъа пхьер дуадда вай.»--  «Сона хьама езац, со мец яц» - аьле дивана т1а хов Фарида.  Товжан хьама ца оалаш ара йол.
      Ше цхьаь йисача кха сатоха магац Фаридайна. Диванат1а уллача г1айбат1а корт 1ачу а то1абий елх из,  д1ахазар кхераш.
       Товжан йи1иг йолча юха чуялча диванат1а оаг1ора а янна тхьайса улар Фарида. Шоарта когат1ара маьчеш 1о а яхе ювраг1 т1абул Товжана. Цхьа ха йокх йи1ига б1арахьежаш латташ, т1аккха доаккха са а даьккхе ц1агара ара йол, ни1 йила а йите.
       Борг1але ц1ог1о сомайокх Фарида. Кора арахьажача баьде ер. Хьахозар 1еха ж1алеш. Дукх ца гош гучаялар малха з1анараш. Фаридайна байнабацар малх арабоалаш. Из ишта хоза хуле а хацар цунна. Хьа хозар 1еха доахан…               
      Малхо гуча якхар хоза кулг теха Товжана ц1ент1ехьашке: гаьнаш, зизаш, д1а-юха аха йиш йола такильгаш. «Ва ма хоза я укхаза – кертачу дог1 гуча суртага хьежаш латташ Фаридайна – а..а…вада веза укхазара…вада веза…» - юха эккхаю цо хоза уйлаш.
    «Хьаг1аттай хьо са йи1иг - яхаш, хоза ингале кадача гуржебоалаш бахьаш, бешара  йог1а  Товжан гу  Фаридайна ц1аг1ара ара ялча. «Эггар хьалха из хоза кад бохабе беза аз» - уйла чу йоаг1а Фаридайна. «Нахьий  истола т1а 1аоттабе  хьайна безача хана буабба 1а» - аьнна Товжана кад д1акховда бешшехь «Т1ох»-  аьле лаьтта беже беха д1а бода кад, боалаш коа г1оалда д1ай-х1ай а болхаш.
    «В1алла ца йохая пхьег1 ма йохаерий аз,-- оал Товжана -  хьамадеддац, из-м кад мара бацар, боалаш а ба вайга…, хьай ши кулг а дилле хьайола х1ама даа»- оал Товжана.  Фаридас кадат1ара б1арг ца боакхаш латташ цхьа ха йокх. 
      Кхоссаен картат1а а этта 1еха йолайлар  ц1е ч1угал  йола хоза тенна борг1ал. «Мегаьд… х1анз тоссаг я шоана а  хьама» -  яхаш котомаш йолча яхар Товжан. «Фу дар хьог1 аз керта хьама а теха из борг1ал д1а яккхача, из новкъа хан ц1айохийтарг я со Товжана»…  «Нане»-  аьнна оалалуцар Фаридайна Товжанаг1.
       Хьам дуа ц1аг1а чу йода Фарида.
      «Ай фуд яр таханар дар - яхаш хоз Фаридайна -- керта хьамкхийтача санна д1а ма яларий са борг1ал». Фарида сиха ара йод, цуна гу Товжана бе йола борг1ал. Корта хьалъайбе магацар борг1ала. Дагадоха Фаридайна шийга вотеза яхар: «Уйлаш дийна лу, цудухьа б1еха уйлаш д1аяха еза. Керта чу массахана дика уйлаш хала еза…».  Хьанз кхетадора Фаридас из фу яхалга да.
      «Нани… нани со я хьона из борг1ал йинар, кад бохабаьр….  Са уйлаш я уж дийнаеннараш» - Товжана елхаш мараэкх Фарида.
       Ший бе йола борг1ал лаьтта 1о а йилле йи1иг марх йол Товжана.
       «Ай дукха яха хьо са йи1иг, са уйлаш енний хьона дийна… ма дукха хьийжай со хьо ишта марх йол йиш ялар са яхаш. Ма сагот даьд аз хьона». Ца соцаш б1аргаг1ара хий 1а долало Товжана. Дегт1а лаьтта ша хий хале баше д1абоал.
      Фаридас ч1ог1а марх йол нани, шийгара из д1аяккхар кхераш.
      «Цхьакха цхьа уйла я вай дийна е езаш»- оал Товжана йи1иги кулг хьа а лаьце.
       Селхан Фаридайна хоз хийта, беша кхерашца била наькъата г1олла ураг1а болх Фарида е е цун нани е.