Аргъили кьиматлабирех1е
Гьанналис хIябцIалицад дус гьалар, Ибрагьим Ибрагьимовла ца жуз белчIунхIели, даргазив ахъси даражаличив лукIуси писатель дакIувиубли сай или пикрирухъунсири. ИтхIели илала белкIанас нуни кабатурси кьиматлизир хатIахIерикниличи гьанна разилира.
ИтхIейчирад Ибрагьимли гIяхIцад хабурти, повестуни, новеллаби, назмурти делкIи сай. Илди даргалацун ахIенну, лебилра Дагъистанна, улкалара бархли, бучIантачи даили сари, ва илдани ахъли кьиматладарили сари. Лерилрара-сера делкIунти урус мезличи шурдатурли сари, бахъал литература дигутази делчIахъес имканти акIубли сари. Гьанна Ибрагьимра, цацахIели урус мезли лукIули сай.
Ибрагьимли белкIунси газетала статьялизибра, гIяхIси хурегла устала хуреглизибван, бизиси, декIарси, сай Ибрагьимличи хасси тIем дакIубирули саби. Илини делкIунти делчIес бучIантас гIяхIдилзули сари.
Илала «БархIехъла дигай» бикIуси хабар гьанбикалли, уркIи булан пишбирхъур. Илизирти жагати хIялани, гIямруличи диги, иларси бекI игит Чакараба ва ил дигахъуси Самад-ази наб гIяхIбилзули саби.
«Дила агарли гIямал агарси» бикIуси хабар белчIунхIели пишхIяхъили цалра учIан кахIевлан. Илизиб масхараличибван, гIямрула хIекьдеш сипатбарили саби.
1990-2010-ибти дусмазиб гIяхIцад даргантала, цархIилти миллатунала адамталара, хъалибаргунала яшав хабарлизиб чебаахъибти игитуналагъуна бетаур.
«Кигьала гули» - къаршибиркур гIямрулизиб хабарлизив сипатварибси игитличи мешути адамти, халкьлис анцIбулкьути, чисалра разидеш хIебихути, рахли чули чис-биалра камси гIяхIдеш баралли, илала багьа верхIна сайсути.
Илди хабурти нуни, жузлизирти дахъал цархIилти хабуртазирад, черхIедикIили гьандушибти сари, лерилрара-сера Ибрагьим Ибрагьимовла хабурти бучIантала уркIбани кьабулдарести сари, гьариллизиб учIусила уркIилизи атIеси сагаси пикри ва мягIна баргес вирули сай.
Илала повестуни делчIунхIели уркIи шалабирахъути пикруми алкIули дирар, илдазибти игитунала уркIи аргъес, илдас кумекбарес хьулвирахъу, кадиркути вайти анцIбукьунани уркIи кьакьабирахъу.
КъантIли буралли, Ибрагьим Ибрагьимовла кьаламлиубад гьарли-марси литература дурабулхъули саби. Даргала бахъал лукIанти иш дунъяличибад арбякьи гIергъи, даргала литературала ва рухIла кьумур, мискинхIебиахъубли, къарцинхIебиахъубли, сяйхIебиахъубли, сахаватли балбикахъили биршули сай Ибрагьимли. «Дурхъаси мер бацIли бируси ахIен», - бикIули бирар урусуни. Нушала литературализибси дурхъаси мер Ибрагьим Ибрагьимовла пагьмула чирагъли шалабирниличи разилира.
Багьудичебти, пагьмучебти бахъал даргантани назмурти лукIули саби. Илизиб сегъуналра вайдеш агара. Назму лукIуси адамла вайти пикруми ва баркьудлуми диэс хIедирар. ХIебиалли гIяхIти пикрумала бегIти, бахъал адамтачил нушала дурхъаси «Дарга» давлачебли саби. Илдигъунти гIяхIти пикрумала, пагьмуртала дахъдешлизибад алкIули бирар, чеббикIибси халаси пагьмура, классикала литературара. Ибрагьим Ибрагьимов даргантани чеввикIибси писатель виъниличи рирхулра, тяп урусла литературализив А.П.Чеховван.
Дус гьалаб белчIунра илала роман «ЦIализиб ва хIилизиб». Гьачамцун ахIи, жузличила белкIес хьулрухъунра. Амма селра белкIес хIериубра.
Ил бучIухIели акIубти, дила уркIили кьабулхIедарибти хIябал пикри уркIилизи дуцилри, ва лукIес рехIрирхьухIели илди гьандиркулри. Илабти игитунала, детарути анцIбукьунала дахъдешли, роман цагьакIли аргъес хIейэсигъуна даражаличиб саби. Или биалра, бехIбихьили таманбиайчи, сегъуналра чеввалкIни ва хатIа агарли, авторли лебилра романна игитунала кьисматуни белгиси ва учIуси адам вирхаэси ахирличи дикахъили сай. Ишди бурхIназиб роман сагали чедибяхъира. Гьарил илизиб кабиркуси анцIбукь илкьяйда биэс бири, ил мар саби или кьабулкарикира. Романнизир кIидаршлим верхIцIали дус гьалаб хIербирули лебти даргантала, гьаннала кIишантала гIямру хIякьикьатлизир лертиван чедаахъили сари.
Литературалис кьимат кабалтуси гIялимла уличи ну хьулрикIули ахIенра, амма «Дергъ ва даршудешлизиб» Л.Н.Толстойли урусуниван, илини «ЦIализиб ва хIилизиб» дарганти чебаахъили сай или пикрирухъунра. Нуни гIяхIцад жузи делчIунти сари, илдазирад гIяхIтала къяянази «ЦIализиб ва хIилизиб» каберхахъес рирус.
Романнизирадти, ну кьабулхIерикибти, кIел анцIбукьра гьандуршис, дила пикруми аргъахъес кумекли диахъес.
Романна бехIбихьудлизиб АбулхIянапила муридунас дугила кьанси замана, цунси хьунул адам гьунчир цугриркули сари. Илини муруйзирад декIаррикахъес кумекбарахъес тиладибирули сари. Илала хъули арбякьи муридунани муруйзи магьар кабуршахъули саби, гIур ил хьунул адам сунела дудешла шилизи гьунирратес ца мурид урхьули сай. ШаригIятлизиб илкьяйда барахъес къадагъаласи саби. АбулхIянапила муридуни биалли, дебали динничи чекабизурти саби.
КIиибилра наб гIяхIхIебизурси, ХIямзатла мекъличибад дугели чула махьилизи чарбулхъухIели Жапарра Сайгьанатра вацIализиб гьунибиули саби. Илаб илди сабицун кабиили, чугурра бяхъили далайбикIули саби. Илкьяйда биэс бирниличи ну рирхули ахIенра. Дай дуги вацIализиб къаршибикибти жагьилти, чугурра бяхъили далайхIебикIар, дила пикрили.
ГIурра ну кьабулли ахIенси ца анцIбукь, СирхIянтани хайдакьла уцмийс хIяйвантачил хIекь бархьили саби или гьанбушили саби романнизиб. СирхIянтани чула тарихлизиб чисалра, гьачамалра хIекь бурхьуси ахIенри. Илди мурталра азадти узденти бирутири, илдала тарихлизив гьачамалра талхъан левси ахIенри.
Жузлизирти дахъал цархIилти анцIбукьуни биалли, кинолизирти суратуниван хIулбала гьалар дакIудирули сари, ва лерилра марти сари или пикририкIулра.
ХIялимат гьарритIунси СягIидуллагь, илала дудеш Къазанапла ХIясайни, илдала къушла мер-муса. Илар сипатрарибси Ханзаза, ва илала урши СягIидуллагь, къушлизирти хури булан, гьарил анцIбукьличи вирхесли сипатдарили сари.
Амирчупанна къачагъунани урдубяхъибси мер. Къачагъунала хасиятуни, курлизибад гьаббухъунти ХIямзатра Жапарра. Илди гьаббухъунти мер-муса, кинолизирван, ручIухIели нуни чедиулра.
Гъазагала ши, нуни уркухъла ЧибяхIшиван чебиулра.
Романнизи бахъал адамти, дахъал анцIбукьуни цаладяхъили виалра, илди лерилра гIямру дархьли сипатдарибти диштIати хабуртачи дутIес виэсли сари. Мисаллис буралли, АбулхIянапила вазипаличила, Халал-гIяяла хужаим узден ГIябдулмажидла кьисматличила, Гъазагала талхъан Сайдуханна абдалдешличила, хIябалра юлдаш ХIямзатла, Жапарла, ТIалхIятла жагьдешличила илдас дигахъути рурсбачила, Гъазагала талхъан Амирбегла ва илала хьунул Издагайла гIямруличила.
Лерилра анцIбукьуни романнизир дебали дархдалги сари. Дархьли чедаахъили сари, гьарил бархIила, халкьла гIямру, илдала байрумти, мукъри, юлдашдеш, гIяхIялдеш. Халкьла гIямрулизи гъудурбирули саби къачагъуни, дурала гъармукаби, мас-мулкличи гъаргъти хужаимти. Илкьяйда романнизиб халкьла тарихла гIямрула таманси, марси, бархьси сурат алкIули саби.
Челябкьлализиб литература дигахъутани роман гьатIира ахъли кьиматлабирниличи рирхулра. Роман урус мезличи шурбатурли дурабухъунси саби, иличила пикруми цархIилти миллатунала вакилтала лерли диэс асубирар.
Наб дебали гIяхIбизур «Кьандиубти дигай» бикIуси повестьра. Илизиб гьаннала заманала цIуръа рурсиличи дяхIягибти балагь-кьадарличила бурили саби. Жагьилти мурул адамти держлира, наркотикунанира жанивартачи шурбалтниличила, ва илдала такьсиртас кьяркьси танбихI гIеббиъниличила бурили саби повестьлизиб.
Рурсбани гIебасеси халаси гIякьлура леб илизиб.
Повестьлизив, дигайли варгибхIели, вайверх уршира гIяхIси ветарули сай, сунечиб гIяйибагарси адамличи, кьанни биалра, талихIла берхIи абулхъули саби.
«Гъариб Тяймазличила легенда» бикIуси повестьра белчIи гIергъи хъумхIертутазибад ца саби. Илизиб урехиагарси, дигай багьандан се-дигара чекасес хIядурси дубурлан рурсиличила, илала кьяркьти, халаберхурти бегIтачила, мискинси виалра гIяхIгъабза Тяймазличила бурили саби.
Ил повестьлизибси гьарил къяйличи, илкьяйда биэс бири, ил мар саби или пикриикIес вирули сай.
Бунагь-хатIа урдуц Дагъистанна писательтала Союзлис гьуни чебиахъуси МяхIяммад ГIяхIмадов ГIяхIмадхан Абу-Бакарличила гъайикIухIели, - Илдигъунти писательтани миллат бетарахъуси саби, - викIули нуни бакьибсири.
Гьанна ГIяхIмадхан нушачил агара. Нушани Ибрагьим Ибрагьимовла пагьму аргъили, кьиматлабарес чебли саби.
ГIягIнилив даргантас литература? Набзиб акIубси илгъуна суаллис гIяхIла шайчи хьулрикIули жаваб лугулра. Саби бегIси культура ва литература агарси миллат – миллат бетаруси ахIен. ВерхIдарш азирличибра имцIали лебти даргантала ургаб гьайгьайра леб литература дигахъути ва бучIути.
Сен биаллира, Ибрагьим Ибрагьимовли делкIунти дахъал жузани бурули саби илала пагьмула гьунарличила. Илини сунела жузазир даргантала гIямру дархьли сипатдарниличила.
Ибрагьим БяхIяммадович Ибрагьимовлис чIумаси арадешра, гIямрулизир къаршидиркути вайтира гIяйхIтира чекасес гьунарра, яхIра, пагьмулизир челябкьлализир гIуррара гьарбизунира дулгулра.
Дила шайзибад, дигиличил делчIунти жузи делкIни багьандан баркаллара балахъулра, гьарил шайчирад илала пагьмулис Ма ша Аллагь рикIулра.
Свидетельство о публикации №223060101006