Чоми 4 а. Окибати кори зани амир

Чумъа Куддус
Чоми – 4 (а.) Охири кори Бибихоним.

Палвонча охири кори маликаро пурсид. Дуррхотун аввал каме ноз кард, як тухфача гирифт ва пардози суханро давом дод:
Амир Темур ба Самарќанд наздик мешуд. Ташвиши Биби-хоним афзуд. Охир туњфаи ѓайриинтизор дар ваќташ омода намегашт. Меъмор ;авони зебо буд, ягон њилаю бањона ўро аз фикраш гардонда натавонист. Малика фикр карда - фикр карда, оќибат роз; шуд. Вале дар лахзаи охир малика бо дасташ рухсораашро сипар кард. Аммо бўса ончунон гарму самимї буд, ки дар бари рўяш до;и ар;увон; монд.
Амир вориди пойтахт шуд, аз дидани ту;фаи ;амсари ма;бубаш, аз шук;;у ша;омати мас;иди нав шод гашт. Вакте марди зирак дар рухсораи зављааш доѓро дид, Биби-хоним хичолат кашид.
Дар руи Биби-хоним осори бўсаро дида, амир хашму газаб кардд. Биби-хоним ба хама чиз икрор шуд. Он гоњ Темур гуфт:
- Аз ин љо ќиматтарин чизњои худро бигуру бирав.
Бибихоним ба хизматгоронаш фармуд, ки Темурро бардошта баранд:
- Туї киматтарин чиз барои ман…
Аниќ намедонам, ки амир ўро бахшид ё не. Вале аз он замон ба ;ама занњо фармуд, ки њусни худро аз чашмони бегона пин;он кунанд ва ба рўй фаранљї парда кашанд.

Палвонча оромона гуфт:
- Вале оќибат њамин шуд, ки Биби-хонимро ќатл карданд.
-Э, не-е… Кай чї хел Худи амир ќатл кард?
- Не, баъди фавти амир, наберањояш занхои бобояшон Биби-хоним ва Туќал бонуро  бељон карданд.
- Вий, худо рахматаш кунад. Барои чї?
- Намедонам. Аммо ту дон, ки то њастам, ту њам њастї, Дуррхотун. Ба ќадри ман бирас. 
- Албатта, мардакљон. Барои њамин, пагоњ аз гўшти шутур ќайла мекунам, ки сињату баќуввата-ак гарде. Ба ман на ягон меъмор зарур, на кўшки баланд. Њамин кулба бароям кофист.  Фаќат рўямро напўшонед. 

Маълум нест, ки Сарой Мулк хоним ч; гуна фавтидаст, тибќи далелњо, вай соли 1406 аз ;ониби яке аз ;амсарони Халил Султон (набераи Темур) за;ролуд шудааст.
Мас;ид Бибихонум дар байни сол;ои 1399-1404 сохта шудааст, дар он шумораи хеле зиёди рассомон аз кишвар;ои мухталифи Осиё: Ўрдаи зарин, ;индустон, Форс, Хоразм кор кардаанд. Дар ма;м;ъ, та;рибан 700 нафар ;алб карда шуданд, ки 500 нафари он;о дар к;;;о 40 километр дуртар аз ша;р барои омода кардани санг;ои азим кор мекарданд. барои инти;оли мавод филњои ;инд; истифода мешуданд.
Ин бузургтарин мас;иди Осиёи Марказ; буд. Андозаи он 109 х 167 метр аст. ;амзамон дар са;ни мас;ид 10 000 нафар метавонистанд намоз гузоранд.
Сохтмони мас;ид дар соли 1405 ан;ом ёфт, ;амон сол Темур ;ангоми маъракаи нобарори чин; аз табларза фавтид. Дар мас;ид аллакай аломат;ои бесубот; зо;ир мешуд: гунбаз ба пошх;р; шур;ъ кард ва сангрезањо ба сари ибодаткунандагон афтод. Меъморњо иншоотро дар минта;аи фаъоли сейсмик; ба ;адри коф; устувор накарданд. Садсола;о мас;иди харобшуда дар маркази Самар;анд нообод монд.
Соли 1897 заминларзаи шадид масљидро кисман вайрон кард. Таъмир ва бар;арорсозии хароба;о дар сол;ои 1970 о;оз ёфт. Таъмири масљиди машњур дар замони ра;барии Ислом Каримов, раиси ;ум;ури нахустини Узбакистон ан;ом ёфт.