Ил г1ядатла дубурлан сайри

ХIяжи-БяхIмуд МяхIяммадович МяхIяммадов аIубхIейчирад 100 дус дикниличил бархбасахъи, хабарла художник, мургьи-арцла устала пагьмуличила даргантази бурахъес редакцияли набчи хъарбарибсири.


Кубачир дила гIямрула бегIлара жагати дусми ардякьунти сари, ва кубачиланти дила шантиван дигахъути саби, даргантас дурала улкалаван гьанарути, гIярбукIла мезра дила нешла мезван дигахъис.


ХIяжи-БяхIмуд МяхIяммадов бахъал ва бурибти гIярбукIла мургьи-арцла устназивад, лерилра журала санигIятла дигIяндешуни далниличивли, декIарулхъусири.


Илала някъбани далкьаахъурти гIянтIикIа мургьи-арцла ваяхI улкала ва дунъяла дахъал музейтазир халкьлизи чедаахъес, бегIлара черикIлати сарливан гьаннара гьаладирхьули сари.


Илдазибадра бегIлара жагаси сабливан нуни чеббикIилра, «Октябрьла революция 30 дус биънилис» хасбарибси, пилла лигала бутIни цIуба арцличил далгахъи барибси, Ленинна, Сталинна суратуначилси ваза. Ил Кубачила художественный комбинатла музейлизи кабихьили лебси саби.


ЦархIилти устназивад, сунечицун хасти хатIличил някьиш лукIниличил ХIяжи-БяхIмуд МяхIяммадов декIарулхъусири. Буралли, илини барибси гьарил някьиш, бекI ахъбуцили далай бикIуси тIавузличи мешубиркули саби.


Гьанналис нуни ункъли балули ахIенра, секьяйда Надир-Шагьла кIикьярякь хабарла шушка Кубачила комбинатла музейлизиб дакIубиубсил, амма жагати някьиш алунси, пилла лигализибад барибси шушкала ар, ХIяжи-БяхIмуд МяхIяммадовла чердикIибти хIянчурбазибад ца саби.


ХIяжи-БяхIмудла кьисматличила гъайвикIалли, ил гьамадси саби или бурес хIейрар. Ил вецIну кIира дус виубхIейчивад вехIихьили, гьамадли ахIенси мургьи-арцла устала хIянчи бирес ил вехIихьибсири. ЧебяхIси ВатIа дергъла дусмазив Орджаникидзелизив вагонти сагадируси заводлизив узули калунсири. Илар хIунтIена гIярмияла хIяжатунас ханжулти, шушкни, цархIилти ярагъ дуракайутири. Иларра ХIяжи-БяхIмудли сунела устадеш чедаахъибтири.


Нью-Йорклизиб бетерхурси халкьани-ургабси мургьи-арцла устнала ваяхIла выставкаличи гьаладихьес матяхI дарахъес бегIлара гIяхIти устни кьяйдали Расул ГIялиханов ва ХIяжи-БяхIмуд МяхIяммадов чеббикIибтири. Япониялизиб илгъуна выставка дурабуркIухIели СССР-ла шайзивадси устнала вакил сайливан ХIяжи-БяхIмуд МяхIяммадов вархьибсири. Илини, выставкаличи хIербикIес бакIибтази, секьяйда сай узулил, секьяйда някьиш дирулил чебаахъибсири.
1950 ибил дуслизив ХIяжи-БяхIмуд МяхIяммадов СССР-ла художникунала союзла член ветаур.


1950-1977-ибти дусмазир, даршличирра имцIали, ХIяжи-БяхIмудли далкьаахъурти хIянчи, Пловдивлизир, Брюссельлизир, Ослолизир, Венализир, Хельсинкилизир, Багъдадлизир, Каирлизир, Тегераннизир, Ханойлизир, Солоникилизир, Генуялизир, Нью-Йорклизир, Монреальлизир, Осакализир ва цархIилтира дунъяла шагьуртазир детерхурти выставкабачи гьаладихьибтири ва хIербикIутани, гIур чинаралра агарти, черикIла секIал сарливан, кьабулдарибтири.


1971 ибил дуслизив ХIяжи-БяхIмуд МяхIяммадов Пачалихъла И.Репинна уличилси премияла лауреат ветаурсири.


1976 ибил дуслизиб илис РСФСР-ла урибси художникла у бедибсири. ХIяжи-БяхIмуд МяхIяммадов ДАССР-ла Верховный Советла, Дахадаевла районна, Кубачила шила Советла  депутатли гьачамцун ахIи викIибсири.


ХIяжи-БяхIмуд МяхIяммадовла бузери СССР-лизиб ахъли кьиматлабарибсири, 1945 ибил дуслизиб ХIурматла лишанничил, 1960 ибил дуслизиб Ленинна, 1971-ибил дуслизиб бузерила ХIунтIена Байрахъла ордентачил ил шабагъатлаварибсири. 1984 ибил дуслизиб ХIяжи-БяхIмуд МяхIяммадовлис РСФСР-ла Халкьла художникла у бедибсири. Гьачамцун ахIи ВДНХ-ла выставкабала мургьила, цIуба арцла, жармала медальтачи илала хIянчурби лайикьдикибтири.


ХIякьикьатлизив биалли, ХIяжи-БяхIмуд МяхIяммадов сай акIубти мер-мусала, аги-кьяйдаличи, гIяхIдешуначи ва далагардешуначи гIямру далдикахъили хIерируси дубурлан сайри.


Кубачила художественный комбинатла (экспериментальный) или сунес ируси цехлизиб бегIлара черикIла гIярбукIла мургьи-арцла устни бузутири. Илдани духъяна столанала гIела кабиили, гьарилли, чула хасси хIянчи бирусири. Илар алкIутири Кубачила искусствола бегIлара жагати матяхI. Илди устнала ургавра, ХIяжи-БяхIмуд МяхIяммадов бегIлара чеввикIибси уста сайливан, лебтанилра валусири. Илдала ургар думжутири масхарала ва марла ихтилатуни. Илдани дурути, цализирад цализи дурули, лебилра халкьличи диутири.


ИтхIели халкьли бурули бакьибси ХIяжи-БяхIмуд МяхIяммадовличила масхара хIушазира бурес пикрибарира.


ГIярбукIанти илис Абдалхъалла ХIяжи–БяхIмуд бикIутири.


ГIярбукIли чула хъалибарглис ниъ багьандан ца кьял хIербирули бири итди дусмазиб. Илкьяйда ХIяжи-БяхIмудличира, чула лебси ца кьял хъарбикили саби, зягIиприкибси хьунул больницализи карихьунхIели. Кьяйс дедес мура кайсухIели, илди дебали пухIлидиркьули диъни хIясиббарили сай. Чинад бакIибсирил илдала хъулиб противогаз лебли буили саби. Мурала пухIли гьигьхIейкIес багьандан, ХIяжи-БяхIмудли противогаз дяхIличи баршес пикрибарили сай. Касили мурара, дяхIличи противогазра баршили, дярхълизи ухIнавхъунхIели, уркIбухъунси кьял къяббердахъили бигьунси гьаяра сабира дярхълабад бебшили саби. Гьалабад кьял, гIелавад дяхIличиб противогазра сайра ХIяжи-БяхIмуд базарла майдайчи дурабухъи саби. ХIяжи-БяхIмуд гъамиэс кьасбаралли, кьял гьатIира хъярхъли иличибад бубшулри. Кьяйс дурути гьаланачи лявличивад, гIур бегIлара вайти дирглумачи ветаибхIели, къаршибикибти хьунул адамтани ил тIашаили сай, ва дяхIличибси противогаз урасахъили саби.


ХIяжи-БяхIмуд машгьурси художник виалра, гIядатла дубурлан сайри. ГIярбукIла базарличиб, имцIаливан диъ мурул адамтани исули бири итхIели. Хамис бархIи, някълизиб асибси кигьала урдурличил, хъули чарулхъуси ХIяжи-БяхIмуд чеваэс вирусири. ГIярбукIла устни, янилизиб бархIи ихъуси замана, чесадуцили хала хIякнира, сирхIязи аркьуси, чедибадси гьунчибад, шадиб дурабулхъули бири. Илгъуна шадибгьунилис «гьава беркес» бикIули бирар гIярбукIанти. Илдала ургавра гьаман ХIяжи-БяхIмуд вирусири.


ЦархIилтачив имцIали къиян кабирхьули узниличивли, пергер матяхI далкьарахъниличивли сайри, ХIяжи-БахIмуд цархIилтазивад декIарулхъуси. ЦархIилти лерилра дубурлантала диру-далтутазив ил гIядатла дубурлан сайри.
Илини дакIударибти устадеш, мургьи-арцла устни чучи баэс хьулбикIуси дурхъадешли ва ахъдешли гьаннара кавлули сари.


Замана аркьуцад чебяхIси, черикIла секIал гьатIира жагабикIули, дурхъабикIули бирар. Даргантала ургаб бахъал лебхIели, устадешчебти адамтачи, илдани дакIудирути ахъти пагьмуртачи, гIядатла секIайчиван нуша хIердикIулра. ГьатIира дахъдаахъаб Аллагьли нушала халкьла устадеш, яхI, ламус, сабур, гIяхIялдеш, гIуррара дахъал гIяхIдешуни.


Гьести гIямруличи бикайчи, сунела санигIят бархьхI****урли, дурхъаси биалра, мегьла бутIализирад, чердикIибти, жагати матяхI дирули узули калун ХIяжи-БяхIмуд МяхIяммадов. Илини далкьаахъурти гIяхIцад хIянчурби, гIибратлати сарливан, Художественный Комбинатла (массовое производстволизи) кадикахъибтири.


2011 ибил дусла апрельличив 88 дусла гIямруличив ХIяжи-БяхIмуд МяхIяммадов итил дунъяличи арякьун. Илис гIямрулизир дахъал вайтира гIяхIтира къаршидиуб, дургъби, гаши-дягIи чедаиб. ХIялалси бузерила дурхъадеш, сунела халкьлис ва санигIятлис мардеш черяхIли хIердариб. Заманали багьа хIебулъути мургьи-арцла гIянтIикIа матяхI, далай бикIуси тIавузличи мешути, сунечицун хасти някьиш чеалкIутас букьурли калахъун.   


Рецензии