Лев Данилкин. Юрий Гагарин. в переводе

Лев Данилкин
Юрий Гагарин
(порча аз китоб)

Гагарин ва «бародарии ситорањо»

Фардои он рўз, пас аз парвози бомуваффакияти майор Гагарин, СССР равшан нишон дод, ки маќсади навбатии ў фатњи Моњ аст. Ба ;е; яке аз ро;барони давлат ;атто лозим набуд, ки онро мисли Кеннеди бо овози баланд эълон кунад. - Хушбахтона, тамошобинон аллакай ба дараљае бо эњтирос ќабул карданд, ки омода буданд ;атто ба кинояву  ишорањои ;айримуста;им вокуниш нишон ди;анд. Мисол, 13 апрели соли 1961 дар Париж дар Кохи «де Спорт» «80 нафар раќќосони Урал» дар назди се њазор тамошобин раќси «Радифи сунъи»-ро иљро карданд. Гуруњи њунарварон, ки мушаки фалакпайморо тасвир мекунад, дар атрофи раќќосаи якка, ки ба сари ў - диќќат, бонги изтироб! - кураи бузурги зард давр мезад, чарх заданд. «Баногоњ, – хабар медињад мухбири «Л'Авроре» бо оњанги хавотиромез, –аз гуруњи ифодагари «ракета» одаме људо шуда, ба сўи Моњ шитофт ва он љо байраќи шуравиро  барафрохт». Он ла;за эъти;од ба ;удрати Сарконструктори пурасрор он ;адар бузург буд, ки ;атто ин навъи ра;с - тан;о ра;с - чун як до;, як тамѓаи сиё; барои Амрико ;абул шуд. «Ваќте, дар ибтидои асри кайњонї, мухбирон аз физики машњури америкої Тейлор пурсиданд: «Амрикоиён њангоми ќадам гузоштан ба Моњ чиро мебинанд?», - ў бе ягон дудилагї љавоб дод: «Русњоро»! «Ман намехохам дар зери нури Моњи коммунистї хоб равам, - посух дод Линдон Љонсон, - ва тољиронро барои хеле гарон будани барномаи «Љеминай» ва «Аполлон» айбдор медонист. Худи Том Вулф бо дилс;з; мегўяд: "Худоё, вай аз як сайёра хеле бадтар аст: ;ар шаб мо;и ну;рагине аз болои сарам мегузарад, ки онро рус;о иш;ол кардаанд."
Ба парвози ќарибулвуќуъ ба Моњ худи русњо боз њам самимонатар бовар карданд:

Табрикро ќабул кунед.
Ќатъиян дилпур бошед,
Як р;зи мавлудатонро
Дар мо; таљлил мекунед!

Ин шеър аз номи р;зноманигорони "доираи атрофиёни Гагарин" ба Валентина Гагарина ;адя шудааст, ки зодр;зашро дар сафари навбат; њамроњи шав;араш дар Аф;онистон та;лил карда буд. Чанде пеш Титов як рўзи тамом парвоз кард, Андриян Николаев бошад, ба наздикї парвоз мекунад; моњи декабри соли 1961 барои онњое, ки шубња надоштанд, фурсати хубе буд: пас аз андак ваќти дигар њамаро ба Моњ, масалан, чун ба шањри Суздал, ба саёњат мебаранд.
Имрўз барои мардуми асри 21 Мо; як кураи бузурги доим;, рамзи чизи бета;йир, такрор ба такрор даврзананда мебошад; «овезон буд, овезон мемонад». Вале мардумони солњои 60-ум Моњро дигар хел ќабул мекарданд: њамчун объекте, ки амалиёти фавриро талаб мекунад.
Моњ на «алоњида», «он љо- дар осмон», балки «дар ин љо – дар замин», дар майдони назар буд; чун лавњаи соат, ки аќрабак дар он медавид ва соатњои замони ояндаро њисоб мекард. ;ар р;зе, ки ба мо; оварда намерасонд, чун ваќти бе;уда масрафшуда мањсуб мегашт. 
Вокеан, ин кашишу пайвандгарии шадиди вобаста ба Моњ аз миёнаи солњои 50-ум сар зада буд: бо вай њодисае рух дода, вакти он расид, ки, чуноне Ленин мегуфт, «бо найча ламс карда шавад»; Моњ намоди Полша буд, ки Россияи Шуравиро аз Олмон – манќали дуюм ва асосии инќилоби чањонї људо мекард; дур асту душвор, вале таваккал кардан лозим. Барои ба коммунизм расидан дар соли 1980 ба Моњ «баромадан» лозим буд.
Мардуми сол;ои 1960-ум бо фантастикаи илм;, ВАО, худи демография (бисёре аз наврасон фарзанди замони тинейљер-бебибумерњо шуданд, ба абарќудрат ва њаќ будани кишвари худ ихлос доштанд, ба чизи дигари то он замон ва баъди он рухдињанда бовар намекарданд) чунон «бемор» шуданд, ки худро махсус људо нигоњдошта ме;исобиданд. Бале, Замин гањвора аст, вале дар гањвора то абад зистан мумкин нест; ин гузариш бояд сурат гирад, чунон ки шоре;они футбол пеш аз сабќати ;а;он мег;янд, ч; тавр масъалаи «аз гур;; баромадан ба даври дигар» - бояд њатман ан;ом дода шавад.
Шояд ин тава;;у;и гарму ;;шон низ бо он асос ёбад, ки худи СССР на;ши худро ;амчун «Мо;» - ;исме, ки аз сайёраи асос; ;удо шуда, барои зиндаг; чандон мутоби; нашуда буд, балки ба таври худ зебо, бемонанд ва аз њама муњимаш, вазифаи махсусро иљро мекунад: фотењи «аввалин љазира дар роњи инсоният дар уќёнуси беканори кайњон» (П. Клушантсев) аст.
Имрўз, маълум мешавад, ки ин худфиреб; буд - аммо ба гуфтаи Виктор Пелевин, муассиртарин худфиребдињии милл; буд.

Ра;обат бо ИМА, дар хусуси он, ки аввалин кист? - аз ибтидо моњияти  сиёсї пайдо карда, њоло ба фикре монанд буд, ки вай аслан моли Иттифоќи Шуравї буд, танњо ба вай мутааллиќ буд ва бояд баргардонда шавад. Моњро на танњо «фатњ кардан», балки «аз нав зада гирифтан» лозим буд; бо Мо; «њамроњ» шудан лозим буд, монанди ;рим дар соли 2014; ин пойго;, дастрас; ба ба;р;ои дигар, «равзана»; он љо - таърихи мо, рамзу (вимпел) нишонањои мост; мо аввалин шуда акси «тарафи торики»-и Моњро гирифтем. Мушкилоти техникии тадќиќоти Моњ (бо ёрии таркишњо суръати чарх задани онро зиёд кардан лозим, то шабу рўз зудтар иваз шавад, ба таври сунъї атмосфера ба вуљуд оварда шавад ва ѓайра), барои омма чандон равшан нест ва аз љониби мутахассисон дидаву дониста рангину љаззоб карда, тарѓиб намуд, дарк менамуданд, ки хушбинї назар ба нобоварї бењтар ба савдо меравад ва ин мафњум соли 1960 мафкураи коллективонаи «аз нав дида баромадан» чунон маънидод карда шуд, ки бархўрд бо фарњанги душманонаи соњиби Моњ шудагон боиси зарурати таѓйир додани «террафформинг»-и сиёсї – ба таври њадафнок ва сунъї таѓйир додани шароити иќлими атмосфера, њарорати сайёра ё радиф ё дигар љирмњои кайњонї барои мутобиќ кардани рушд дар замин мешавад. Моњро чун љумњурии ояндаи шонздањуми СССР тасаввур мекарданд ва онро аз капиталистхо «зада гирифтан» лозим буд – тавре ки дарвоќеъ, дар китоби афсона барои бачањо «Нодонхўча дар Моњ», ки мањз он солњо нашр шудааст, чунин навишта буданд.

Ва к; аз ;;даи ин бе;тар мебарояд? - На ба таври "умум;", балки шахсан?
Хуб, маълум, ки вай кист.
Он, ки аллакай мо;ро фатњ кардааст - ;адди а;;ал дар мафкураи намояндагони фар;анги умумихалќї.
Он, ки дар давоми якчанд сол «че;раи» афсонањои шўравї буд, ки та;рибан то соли 1965 давом кард.
Он, ки шефтаи Моњ буд.

Моњ косаи муќаддаси Граал, ормони якумрии Гагарин буд.
Ў сахт ошуфта шуд, ки дар вакти парвоз Моњро надидааст; аз ин хусус шикоят мекард, вале меафзуд: «Фарќ надорад, дафъаи дигар мебинам». Вай аз наврасї ба таври магнитї часпон рафтор мекард - Моњро дар љойи мувофиќу номувофиќ ёд оварда орзу дидани онро мекард, монанди одамоне, ки тамоми умр дар хобгоњњо азоб кашида, дар орзуи манзили шахсии худ буданд. Дар Саратов, ки навакак ба клуби парвозкунандагон номнавис шуда буд ва д;стонаш ба ; писханд мезаданд: - «Ваќте рондани тайёраро ёд гирифтї, савор кардани моро фаромўш накун», ба онњо та;дид мекард: «Њоло ист, ман туро ба Мо; мебарам!" Ваќте ки ногањон аз куљое пайдо шуда меомаду, аз куљо омаданашро мепурсиданд, њатман посух медод: - «Аз Моњ».
Ин ёддоштњо чун ихтирои њолноманависи нобарор ба назар мерасад, вале аз р;и бисёр аломат;ои ;айримуста;им, ба Гагарин во;еан чунин менамуд, ки ; барои њамин рисолат интихоб шудааст. На танњо дарку эњсоси шахсии худаш, балки бисёр падидањо ўро ба ин бовар кунонданд. Њанўз соли 1954 ба дасти вай шумораи ноябрии журнали «Знание – сила» бо замимаи «фантастикї» - «№11 аз соли 1974» афтода буд, ки дар он гузориши кинорежиссёр В. Журавлев «Филми «Хатсайри кайњонї» чї тавр сабт шуд» дар бораи маслињатњои Тсиолковский дар ваќти ба навор гирифтан (вай 30 наќшаи рокети љониби Моњ нигарондаро кашида буд) чоп гаштааст, паёмњо аз Академияи илмњои СССР, њам репортажхо аз дохили киштї, нутќи олимон ва аъзои њайат дар бораи чї тавр тайёр карда шудани парвоз, суратњо бо маълумоти мухтасари биографии кайњоннавардон, тавсифи роњњои парвоз, расмњо бо тасвири киштї. Аљоибот дар он, ки сарконструктор ва муњандиси  киштии кайњонии «Луна-1» Ю Н. Тамарин ном дошт, соли 1934 таваллуд шудааст ва аз вилояти Смоленск мебошад. Вале дар охир идораи нашрия дар фазо нохунак кашид: «Иќрор мешавем, ки... шахсони номбар кардаи мо дар асл вуљуд надоранд, мо онњоро дар идора ихтироъ кардаем, зеро мо њанўз номи сайёњони ояндаи байнисайёравиро намедонем. Вале мо шуб;а надорем, ки он;о аллакай таваллуд шудаанд ва баъзе аз онон метавонанд њоло ин ма;алларо дар даст дошта, мехонанд. Бешубња, бисьёр хонандагони мо дар сохтани киштии ояндаи байнисайёравй иштирок карда, ба Моњ мањсули дасти худро мефиристанд. Ба шумо, пешравони дањсолањои оянда, дар коратон муваффаќият орзумандем, умед мекунем, ки шумо тамоми ќувваро ба харљ медињед, то киштии њаќиќї, на хаёлї, њарчи зудтар ба Моњ равад ва мо, аз тарафи худ, на як гузориши тахайюлї, балки ;а;и;иро дар бораи аввалин парвози байнисайёрав; пешнињод мекунем".
Мањз Моњ, на сардори Кумитаи марказии ЊКИШ ва на кодекси ахлоќи бинокори коммунизм аз Гагарин хаёти солим ва аз худу манфиатњои шахсї гузаштанро талаб мекард; Мо; полиси су;уртае буд, ки ;ро аз айбдоркуни;о дар хусуси он, ки дар т;ли 108 да;и;аи дар кайњон буданат "фа;ат хобидї", му;офизат мекард. Мо; ангезаи асосие буд, ки ;ро дар њолати инсони комил ниго; медошт. Барои њавасманд; - тасвири ба чашм аёни ;икмат;ои халќї аз силсилаи "орин; наздик аст, аммо газида наметавонї" ва "чашм мебинад, аммо дандон карахт аст" хидмат мекарданд.

На, ; ;ар бего; мисли гург чорпо истода, ба р;и мо; зўза намекашид, - аммо ба маънои хубаш, ;ар кори аз дасташ меомадаро мекард, барои иштирок дар лои;ањои «Фатњи Мо;» аз п;сти худ бадар мешуд; албатта, комилан дарк менамуд, ки имкони ба Мо; расидани ў дар да;солаи оянда, дар њолати бетарин ночиз аст: сафи калони кай;оннавардони дар навбат истода, ма;оми тарѓиботчии давлат;, надоштани маълумоти муњандисї, тарзи њаёти бо кор ало;аманди на чандон солим – ;ама чиз зидди ;ст.
Гагарин ба Моњ дил баста буд ва метавонист ин муњаббатро ба дигарон насб кунад.
Эътимод бар он, ки «ояндаи Моњ» наздик ва дастрас аст, руњияи одамонро таѓйир дод, онњоро водор кард, ки рафтори берун аз мантиќу аќлоният кунанд. Дар паси андеша, чунин э;сосе ву;уд дорад, ки одамон аз ;авоб додан ба як саволи одд; манфиатдор набуданд - оё дуруст аст, ки сармоягузор; ба Мо; фоида меорад? Шояд бењтар аст заводи истењсоли майонез ё нимноќилњо сохта шавад? - Албатта на!
Ана, Кореяи ;ануб; - сол;ои 1970-ум на ба фатњи кай;он, балки ба кашфи нимно;ил;о сармоягузор; кард - ва ;оло Samsung дар он ;ост; ва эњтимоли ягон ваќт ба кайњон парвоз кардани кореягињо нисбат ба онњое, ки солњо боз дар чустуљў буданду дар пўстлохи Истгоњњои кайњонии байналмилалї сўрохињо парма мекарданд, хеле зиёдтар аст. Шояд барои њама бењтар мебуд, ки Гагарин ба љойи тайёрй ба парвозњо дар киштии «Союз» бо рекламаи нимноќилњо машѓул шуда, сарчашмаи маблаѓгузорињоро љустуљў мекард? – Не.
Соли 1965 филми ним;у;;ат; - нимбадеии Павел Клушансев «Мо;» - ма;м;а ва квинтэссенси хаёл;ои «насли Гагарин» ба намоиш гузошта шуд, ки мувофи;и он маълум мешавад чаро шав;у ра;бати а;ли ;омеаро сафарбар кардан осон буд, вале гўш додан ба далелњои оќилона душвор буд. Дар филм ба таври назаррас ва муассир шарњ дода мешавад, ки Мо; барои инсоният чист («;азираи аввалин дар ро; ба фазои кай;он;») ва дар т;ли чанд соли оянда онро мањз инсон ч; тавр обод хо;ад кард. Азбаски радиатсияи хавфнок ба одами рўи Моњ тањдид мекунад, таркишњои амиќ, ба вуљуд овардани ковокихо ва дар онњо хонањои зеризаминї сохтан лозим меояд. «Одам ба ќабати ;афси хоки мо; медарояд - мисли тухма ба зери хок. Он го; он баланд мешавад – чунон ки навдаи чандир баланд мешавад - ва њуљум ба замини корамнашудаи Мо; о;оз мегардад. «Анбори ган;;о» - Мо;, бешуб;а, инсониятро бо маъдан;ои фоиданок таъмин хо;ад кард: нафт, шояд тилло, ган;;о, кон;ои ях. Моњ ба кайњоннавардї имкониятњои нав медињад: ракетањоро ба таври уфуќї сар дода, суръатро тезондан мумкин аст, чунки дар он љо атмосфера нест, «шањрњои Моњ бояд зебо бошанд. Одам дар рўи Моњ устуворона меистад. Ва ба назари ман, замоне фаро мерасад, ки пайи пои кўдакон Моњро фаро мегирад... Аввалин шахсе, ки дар Моњ таваллуд мешавад... Аз ў насли нави одамони – сокини шабакаи офтобї оѓоз меёбад. Мо ч; ;адар зебоињоро хо;ем дид! Оё ;амаи ин воќеъ мешавад? Тсиолковский мегўяд: «Аввал бо эњтиёт меравад, баъд тамоми фазои атрофи Офтобро фатњ мекунад... Роњи сафед, ба ту инсон!

Дар маљмуъ, ба таври ќатъї ба Моњ баромадан мумкин: баъд аз 12 апрели соли 1961 маълум гардид, ки одам дар фазои коинот истода метавонад, ягон монеаи тамоман бартарафнашаванда вучуд надорад. Ин киштии кайњонї тар;резии як ;авопаймо буд, ки метавонад нарм фуруд ояд ва сипас аз сат;и мо; дубора парвоз кунад. Кори оддие, ки миллиард;о рубли гаронба;оро талаб мекард.
Вазорати мудофиа, ки бояд бо амрикои;о дар р;и замин сару кор дошта бошад, нафа;мид, ки моњияти мудофиавии он, яъне ;арбии Мо; дар чист. Баъзе аскарони шуравї чунин мешуморанд, ки Моњ нуќтаи фармондињии идеалист, ки аз Замин дастнорас аст, ба зарбаи ядрої гирифтор намешавад: атмосфера, ки нест, таркиши бомбаи атомї бесамар аст – дурахши як барќ ва радиация. Аммо њамаи ин фаќат тахмин буд, харљ кардани буљаи мудофиа барои саёњати байнисайёрањо бошад, чун фиребу найранг ба назар мерасид. Гагарин фахмид, ки дар оянда имконият мављуд аст, вале њељ чизро исбот карда натавонист. Моњ хеле, хеле наздик – ва бенињоят, бенињоят дур буд. Масали «Р;бо; ва ангур»-ро ба ёд меовард.
Вале дар ;амин ;ол, ;е; кас расман аз фикри фатњ кардани Мо; даст накашид, аз ин р; дар байни сол;ои 1961 ва 1966 СССР, рости гапро гўем, хеле дурўѓњо бофт. Раќс;о, суруд;о буданд дар бораи кайњон, "дар планшет;о харита;ои кай;он; насб шуданд", ;атто дар дафтари кории Гагарин глобуси Мо; буд, аммо ягон барномаи мушаххаси парвоз ба Мо; ву;уд надошт. Ва ин ба астрономи ;осус Ловелл имкон дод из;орот ди;ад, ки аслан, Ийолоти Муттањидаи Америка барои фатњи Моњ бо худаш сабќат мекунанд ва СССР дар он ширкат надорад.
Вакте эйфория ба охир расид ва маълум шуд, ки амрикоиён дар мусобиќаи кайњонї аз њар љињат пешсаф мебошанд (идораи њарбии ИМА бо бањонаи афсонавии тањдиди Моњ аз андозсупорандагон пули зиёдро чида, ба коргоњи худ ворид мекард). Ва ба таври љиддї «ба Моњ часпиданд». Лоињаи фатњ намудани Моњ дар шакли умумї аз охири солњои 50-ум вуљуд дошт, (яъне вай дар њаќиќат, дар фикри Королев буд); аммо њоло наќшаи нисбатан каму беш мушаххасе тартиб дода шуд, ки дар он буља ва барномањои таълими сарнишинони киштї муќаррар карда шуданд. Дар Планетарияи Москва барои иштироккунандагони эхтимолии сафарњо ба Моњ машѓулиятњо ташкил карда шуданд, ки дар онњо на танњо кайњоннавардон, балки ходимони роњбарикунандаи Вазорати мудофиа (сарфармондењи неруњои њарбии њавої Вершинин, маршал Руденко) низ иштирок доштанд. Мехостанд фа;манд, ки дар асл, ин миќдор мабла;и зиёдро аз он;о барои чї талаб мекунанд. Коршиносони Мо; ;ама чизеро, ки дар бораи ин љисми осмонї медонистанд, баён карданд. «Махсусан, – ќайд мекунад Каманин, – маърузаи Козырев дар бораи он, ки сатњи Моњ дар тањти таъсири њолатњои вулканї ва обхезињо бо таъсири Замин ба вуљуд омадааст, шавќовар буд. ;исм;ои метеор; низ дар р;и Мо; осори худро гузоштанд. Сат;и Мо; ба назари ман моси каме сахтшуда менамояд.

Наќшаи мукаммалтарини тайёр кардани экспедиция ба суи Моњ – бо экипажњои мушаххас, бо барномаи тайёр танњо дар ибтидои соли 1966 ќабул ва барои дуюним сол пешбинї карда шуд. Моњ мебоист дар се давра азхуд карда мешуд. Якум - парвоз (шаш-;ашт кишт;; на дар як ва;т, албатта). Баъд – фуруд омадани дастгоњи моњгард, ки мебоист љойњои фуруд омадани киштиро бо кайњоннавардон тафтиш мекард. Ни;оят, ;уљуми во;е;: парвози киштї бо одамон сурат мегирад. Њайати гуруњи кайњоннавардон, ки аз рўи барномаи парвози Моњ тайёр карда мешаванд, доимо таѓйир меёбад; бешубња одамонро аз бюрои конструкторї дохил кардан мехостанд. Гагарин мебоист командири яке аз он экипажњо мешуд.
Соли 1968, ду њафта пеш аз вафоти Гагарин барномаи нави тайёр кардани кайњоннавардон барои экспедиция ба сўи Моњ барои 2,5 сол тасдиќ карда шуд. Дарво;еъ, аз мо;и январи њамон сол мо дар доираи ин барнома ба таълими 18 нафар кай;оннавардон шур;ъ кардем”. «Дар доираи барномаи парвози Мо; экипаж;ои мушаххас аз ом;зиши пуршиддат гузаштанд. Мо њатто ба Сомали рафта будем, то ки бурљи Салиби Љанубї ва дигар хусусиятхои осмони нимкураи Љанубиро, ки дар Москва мушоњида кардан имконпазир нест, ба таври аёнї омўзем». Аммо, агар њамин тавр њам бошад, ин аслан чунин маъно дошт, ки «парвозњои аввалини киштињои мањтобї дар мадори атрофи Замин танњо дар нимаи дуюми соли 1969 ва «экспедиция ба Моњ на пештар аз солњои 1970 –1971» ба амал омада метавонист».
Аќидае умумї гашт ва онро ворисони Королев – Мишин ва баъдтар Глушко бо шавќу њавас дастгирї карданд, ки Королёв дар солњои охири умраш роњгум зада, ба як масири сарбаста расид ва аз сабаби якравии худ таљрибаи барои фатњи Моњ сохтани як ракетаи калони Н1-ро давом медод. Гарчанде медонист, ки лоиња мањкуми нобарорист. Дар китоби шавќовари «Лои;аи Марси Королев» гуфта мешавад, ки Королев ба Мо; ягон дилбастаг; надошт ва барои «сабќати фатњи мо;» умуман талош накардааст: танњо Миррих орзуи ; буд, ба худи Мо; фаќат чун мар;илаи мобайнии гузариш тава;;уњ дошт; аз ин сабаб дар байни солњои 1961 - 1965 барномаи фатњи Моњро пешбарї накард.

Оё Гагарин њамаи инро фањмида буд ва то чї андоза умеди тасаллобахш дошт, ки соли 1974 касе, шояд ў њам, ба Миррих парвоз мекунад? Њарчанд соли 1966 вимпел - нишонањо сохта буданд, чор бањрнавардро дар контейнери зериобї чор моњ дар - чуќурии 200 метр шинонданд, то фањманд, ки мушкилоти мувофиќати руњи-равонї њангоми ба масофаи дур сафар кардан дар киштињои сарпўшаш ба таври герметї мањкам то чї андоза муњим аст. Сухани аниќ гуфтан мушкил аст. Аз љињати назариявї имкон дошт дар воќеаи умедбахши дигар – парвоз дар мењвари Офтоб иштирок намояд: Королев онро низ чун марњалаи муњими мобайнии фатњи Моњ ва Миррих ба наќша гирифта буд. Албатта, мо аллакай дар атрофи Офтоб парвоз карда истодаем, вале Королёв дар мадори гелиоцентрї парвоз карданї буд, ки аз мадори замин фарќ мекунад, эхтимол, ба самти дигар. Њамаи ин хеле шавќовар буд, вале, ба эњтимол, Гагарин њанўз њам дар фикри тасхири Моњ монда буд ва тайёр буд бо њар чиз, њатто бо љорўб ва бо њар гуна шарту шароит – њатто бо «хатсайри парвоз танњо дар як самт» амал кунад.
Њол он ки дар мавзуи дипломии ў «Тадќиќоти Моњ» бояд «Ањаммияти мудофиавии тадќиќи Моњ» нуќтаи муњимтарин бошад ва мањз дар њамин љињат баррасии асбобњои автоматї, киштињои парвозкунанда, дастгоњњо, воситањо барои фуруд омадан ва ба Замин баргаштанро маршал Руденко дастгирї накард, ба амалї гардидани лоињаи «Моњ» сахт шубња дошт. Ба Гагарин интихоби се мавзуи рисолаи хатмро пешнидод карданд: «Самолётњои разведкавии мадорї», «Самолётњои дастгиркунандаи мадорї» ва «Киштии фалакпаймо барои зарба задан ба объектњои Замин».

* * *

Алоќамандии Гагарин ва Моњ алъон, нарм карда гўем, ба назар намоён нест:
Гагарин саргузашти худро дорад, ки он то 12 апрели соли 1961 мерасад.
Моњ таърихи худро дорад, ки то 20 июли соли 1969 мерасад.
Дар њакиќат, мо аќидањои имрўзаро ба гузашта мекўчонем, њол он ки дар њаќиќат, дар тўли солњои 60-ум то марги Гагарин ин ду хат дар шуури коллективї ба њам зич алоќаманд буданд. Гагаринро дар миёнаи солњои 60-ум на танњо чун аввалин «одам дар киштии кайњонї», балки чун дар ояндаи наздик «таќрибан» «одами рўи Моњ» мењисобиданд.
Тахмини муаллифи ин китоб аз он иборат аст, ки ма;з марги Гагарин масъалаи хори; шудани СССР-ро аз пойга барои тасхири Мо; комилан возе; муайян кардааст. Далели васеъ пањншуда ва дидаю дониста такрор кардани он, ки «пас аз америкоиён ба Моњ парвоз кардан маъно надорад», ба назар боварибахш наменамояд: пас, барои чї, масалан, америкоиён ба мадор баровардани њамроњи сунъии худро пас аз шуравї cap карданд? Кас ;айрон мешавад, ки чаро пас аз голи аввал дар футбол дастањо бозиро давом медињанд?
Маълум, ки ИЉШС барои пурра иштирок кардан дар ин мусобиќа муддати дароз маблаѓи зиёдатї надошт: мамлакат аллакай дар як ваќт бо Ѓарб дар бисёр љабњањо сабќат мекард; ва ин кайфияти лаззати пирўзї арзон ба даст намеомад. Айни замон, баъди бомуваффаќият иљро шудани барномаи парвози одам ба коинот «даст кашидан аз фатњи Моњро» эълон кардан мумкин набуд. Тайи чанд сол посухи СССР ба худпарастии бењад, вале талаби душвори афкори чамъият дар бораи «ба Моњ фиристодани нерў» на барои ќабули барномаи Моњ, балки истифодаи дурушти мањорати муоширати Гагарин буд ва ба ў фармон дода шуд, ки бар зарари обрўи худаш, маълумоти бардур;;ро ќасдан ба оламиён расонад. Азбаски маќомоти салоњиятдор намехостанд дар ин хусус чизи аниќе бигўянд, мањз Гагарин, че;раи ра;ами яки кайњони Шўравї дурўѓро ба гардани худ гирифт (ва аз ин рў ба «амортизатсияи наќшавї – камшавии ба на;ша гирифтаи эътибораш» дучор шуд).
Яке аз саволњое, ки бештар, даќиќан, аз њама бештар дар доираи пурсишњоло ба таври оммавї ба Гагарин дода мешуданд, ин аст: «Мо кай ба Моњ парвоз мекунем»? «Худи Ў кай ба Мо; парвоз мекунад?» Чунки њељ кас фикр њам кардан намехост, ки 12 апрель «њодисањои асоси»-и њаёти ў ба охир расид; чи тавр ба охир расад, ки фатњи моњ дар навбат меистад.
- Њамин њоло мепарем. Мо дар арафаи парвоз ;астем, ман худам дар ;ар ла;за омодаам, фаќат олимон каме дар андешаанд, аммо ба зуд;, дере намегузарад, - та;рибан чунин мегуфт ; аз апрели соли 1961 ва минбаъд њам.
Ин њаќиќат буд, ё не, вале дар «мафкураи мардум» Гагарин њамчун кайњоннаварди яккарата мањсуб намегашт. Баръакс, аз саволњое, ки пайваста ба ў медоданд, мањз ўро њамчун довталаби асосии фотењи Моњ медонистанд; хайр, аз ў бењтар боз к; њаст? Ма;з ; буд, ки "ин ти;оратро о;оз кард" ва бояд идома ди;ад, забт кунад, азхуд кунад; ин лои;аи ;ст.
Шояд мањз дарки њамин, ки умеди омма дар ин самт мањз ба Гагарин нигаронида шуда буд, садорати идораи кайњон ба ў дар барномаи Моњ љой дода, ўро дар ќатори дигар кайњоннавардон ба омўзиш љалб кард. (Гарчанде, албатта, пеш аз њама саъю талоши худи Гагарин буд, ки њамаи корњоро ба љо овард, то хоњиши иштирок карданаш ба назари роњбарон намоён шавад).
Марги Гагарин барои худи лоињаи Моњ њалокатовар буд. Мушкилот одї не – «;у;умкунанда аз саф баромад», дар курсии эњтиётї навбат дароз аст, ;а; вале «на њама» Гагарин мешаванд», маълум шуд, ки ўро ба таври механикї бо каси дигар иваз кардан ѓайриимкон аст.
Гагарин бо «чењраи одамиаш» кафолат дод, ки Моњро на дастгоњ, балки одам азхуд мекунад.
Масъаларо на тан;о ом;хт - балки ба он сифати башарї, "инсонї" бахшид.
Гагарин њалќаи асосии пули байни Замин ва Моњ буд; пуле, ки аз љињати техникї сохтмони он бояд ќариб анљом меёфт, вале љанбаи равонияш њанўз мављуд нест. Барои ба Мо; расидан, во;еан, шумо бояд та;йир ёбед, шахси нави бе;тар шавед (шояд "аз нажоди олии коммунистї"; равшан нест), аз худ бурун бояд шуд, аз худ болотар мебояд љањид.
Гагарин чун намунаи мављуде ќабул гашта буд, ки бар худ пирўз шудааст. Мисли эъљоз. Вай м;ъ;изаи зинда буд (боз шарњи динии парвози апрелиро ба ёд меорем: шахсе, ки ба арсаи ило;; баромад, ба таври рамз; мурд ва пас дубора э;ё шуд, маргро ма;луб кард). Моњро танњо бо роњи таслим шудан ба њиссиёти беаќлона, ба он чун ба Муъљиза бовар кардан, азхуд кардан имконпазир буд.
Моњро бояд одам азхуд мекард – на шахси мавњум, балки мањз Гагарин.
Њоло Гагарин мурдааст – он кас, ки мебоист ин корро мекард, рафт; ;адди а;ал рамз;.
Ба хотири Гагарин зўр зада, «моњро фатњ кардан» мумкин буд. Тан;о ба хотири Мо;? – Не. Мо; дигар ;аззобият ва кашиши худро гум кард: як санги калон аст дар фазо, тамом.
Њангоми вафоти Гагарин «талош барои Моњ» аз мусобиќае, ки кайњоннавард бояд муъљиза нишон дода тавонад, ба мусобиќае онњое табдил ёфт, ки пули бештар дорад ва ба таври пешбинишаванда анљом ёфт.
Ин марг маънои гузаштан ба стратегияи нав – стратегияи СССР дар бораи даст кашидан аз парвози одам ба сўи Моњ ва ба кайњон таѓйир додани муносибати инсонро дошт.
Аз он, ки ин њолат - расидани осеби нињонї ба сарк;б шудани талош барои тасхири Мо;, чи андоза асабонияти шадидро ба ву;уд овард, тан;о тахмин кардан мумкин аст.
Мо њоло Моњро њамчун «майдони Гагарин» ќабул намекунем ва мисли он замон, ки барои парвоз кардан ба Моњ сабабњои махсуси оќилона надоштем ва њоло њам надорем.
Аз лињози сиёсї њам моњияти он гум шуд: ч; гуна «њамроњшавї бо мо;» ву;уд дошта метавонад, ва;те мо ;атто ба Украина фањмонда натавонистем, ки чаро ин ;адар замони тулонї њамроњ зиндаг; кардем.
Кайњон дигар на он ;адар ашёи ифтихори миллист, балки ;амчун моли сарбории иловагї аз андози ба сари мардум боргашта ќабул мешавад, ки а;ол; ба пардохти он чандон шавќ надошт. Њукумати Шуравї аз эътимоде, ки дар фатњи кайњон ба даст овард, бењунарона, бад, истифода бурд. Шав;у ра;бати дар аввал самимї ба сохтакорї табдил меёбад.
Њодисањои во;еан ба мардум писанди марбут ба фатњи кай;он торафт кам, вале њодисањои хандаовар торафт зиёд мешаванд.

Тарљумаи Љумъа Ќуддус