Сен халкьлис жугьут1уни х1ейгахъули
Фашизмаличи, миллатчидешличи, жугьутIуни душманбирниличи къаршидеш дирни балахъуси БархIиличил бархбасахъи, макьала белкIахъес ибси редакцияла хъарбаркьра, лебил дунъяла халкь уркIаибти МяхIячкъалала аэропортлизир кадикибти анцIбукьунира цазаманализир детаур.
Илди анцIбукьунира пикрилизи касили, лебилра дунъяла халкь жугьутIуначи къаршили дурабулхъули биъниличира хIеррикIули, дила пикрумазиб суал акIуб: «Сен дунъяла халкьлис жугьутIуни хIейгахъути?».
Суайс жаваб литературала, тарихла, политикала, миллатунас ва динанас хасдарибти белкIаназиб баргес пикрибарира. Илдазирад чердикIибти баянти хIушаб делчIахъес гьаладирхьулра.
Ну, Совет хIукуматла, лерилра миллатуни бутIацугтази халдируси, школализир ручIули халараибсира. Илаб бучIутази гьар бархIи бурусири: «Вайси миллат бируси ахIен. Гьарил миллатла вайти адамти бирути саби». Амма, деркIибти дусмала ахъдешличирад хIеррикIули, ну-регIти пикрумазир халтIрикIули, сунела миллатличи хасти къилликъуназивад цалра дунъяла адам азадли виэс хIейрар ибси пикриличи ракIилра. Хала бегIтачирад букьурли даибти къилликъунани адамтала хасиятуназиб бекIлибиубси мер бурцуси саби. Наб гьанбиркуливан, жугьутIунанира чула миллатла хасиятуни ва къилликъуни гIерасили сари.
Муса (гI.с.) идбагла манзилличибад бехIбихьили, илис гьаларти замунтазибра бархли, жугьутIунани чучи пахрубареси селра барили ахIен. Илдачи чула идбагра вирхес вируси ахIенри. Сунела узикьар Ааронничи хъарбарили жугьутIуни батурли, Муса(гI.с.) халкь багьандан улгес, Синайла дубурличи арякьунсири. АвцIали бархIили жугьутIунани чула динра, ЧевяхIси Аллагьла хъарбаркьунира дархьдатурли, дучили мургьи, илди дацIахъили, илдазибад къачала сипат барили, мургьила къачас сужда бирес бехIбихьили саби. ЖугьутIуни илхIейчибад чула тарихла лебилра манзиллизиб давлалис, мургьи-арцлис булгули саби.
Нуни сунела уличи пикри бяхIчихIеили калунси авторла, Россиялизивадси жугьутIла статьяла мягIна хIушаб гьалабирхьулра: «Нуша дунъяличир бегIлара гIяхIти сарра, лерилрара-сера жагати секIал нушала миллатла халкьли акIахъубти сари, нуша гIялимти, поэтуни, писательти, архитекторти, художникуни сарра, чебаибси секIал някъбани бирути устни сарра, хIуша нушагъунти детаэс хIедирухIели, лебтасалра нуша хIейгутира», - лукIули сай илини.
Илини балули хIергар; «Ну Адам идбагличибра гIяхIсира», - бикIуси малаик, Аллагьли сунечи лягIнат бушибхIели, шайтIайчи шурбухъунси виъниличила. Белики жугьутIуначибра бургар Аллагьла лягIнат, илдас кьалли цархIилти дунъяла халкьличил бутIацугтили биэс дигули ахIен: «Нуша Аллагьли чердикIибтира»,- бикIули саби илди.
Чули делкIунти жузачила, касибти кинофильмабачила, дарибти суратуначила, Нобельла премиябачила гапбикIули саби, амма уркIбала ряхIятдешличила, сахаватдешличила, халахIебурхниличила, саби кьурбанбирниличила гъайялра агара илдала белкIаназиб. Илдала далдуцуназир, гьаб-убла манзилличибад бехIбихьили, бусягIятла заманара, давла бучес багьандан дахъал макру дакIудирули сари. Давлара илдас, саби жагали хIербиэс багьандан хIяжатли ахIен, бучили ил чучиб калахъес саби хIяжатси.
ЖугьутIла милатла халкь, жяв замунтачибад бехIбихьили, Дагъиста халкьаначил ца ванзаличиб хIербирутири. Нушачир гIяхIцад масхарала хабурти, буралаби лерал илдала кьиркьирдешличила, давла бучес багьандан дакIудирути макруличила. Гьаннара нушала халкь: «Унраличив жугьутI гIяхIси вирар», - бикIули саби.
Дербентлизивад ГIизраильлизи жугьутI гечирухIели, дагъистанланнис юрт бицили сай. «Юртличил барх иш кранра лугулра, ил мякьлабси коньякла заводличил бархбасунси саби, лебсиван кIантIкабикIахъули бати. ХIела юртлизи мискиндеш хьурахIедирар», – викIули сай. Дагъистанлан биалли, къалабали давлачеввиэс хьулиубли сай, илини гьаланачи гъярцIли коньяк дашесли барили сай, гIур лебилра кран гьаргбарили сай. Заводлизиб коньяк дилгIниличи шакбикили, хъулибси кран чеббяхъили саби.
ЖугьутIунани кIантI-кIантIли ва кепек-кепекли давла бурчули саби. Илдала макруличи алавчарти кьанниван шакбиркули саби. ИлхIели халкьли илди чучибад тIутIу-кьякьябирули саби.
Иличила лукIули сай урусла литературала классик Н.В.Гогольли «Тарас Бульба» бикIуси повестьлизиб.
«Ил жугьутI бахъли валуси Янкель сайри. Ил ишав ижаралис ванза луган, держ дирцан ветаурли вагьариублири, багьла-багьлали алавчарти ванзурбала бегIти белтIири, илдала лерилра арц сунечи супIсадарилри ва жугьутI илав хIерирули левни гIячихъли чебаахъилри. Алавчарти мер-мусаличиб чебаэс мадарласи хъали кали ахIенри, кадикес хIядурлири, эскидиублири, лерилра секIал дерхIили детихъулри, мискиндешра къарциндешра калири, цIадикили бигубхIеливан, яра вабаъла изайзибад лебилра бебкIибхIеливан ванзаличиб дягIбухъахъири.
Ишав хIерирули вецIал дус калалли, Янкельли лебилра улкализибра илабсигъуна дягI булхъахъа…»
«…Иличила чебетаахъили белкIи саби тарихла кIапрази, секьяйда дебшибал азаддатахъурти шагьуртазирад Польшала гIяскурти, секьяйда чебяхIкахъибал хIяяагарти ижарачиби жугьутIуни…».
Рассиялизивадси жугьутI Меир Актапольскийла «Нуша шин багьандан гIела дитIхIейкIехIе» бикIуси белкIлизиб бурили саби: «Нуша декIардарес асубирар экономикала, политикала, культурала шайчирти далагардешунани, амма шинна милигдешли нуша цадулгахъулра. Гьанбиркулив «Маугли» ва шин багьанданси даршудеш, сабира Хатхи бикIуси пилли балахъуси. Палестиналисра нушабра Самарияла хIуркIбачир ва иудейтала урунжуначир дузес биалри, ил селисалра диргалахIебулхъи».
Дила пикрили, ишди бурхIназиб, ГIизраиль «Мауглилизибси» пил Хатхичи мешули ахIен. Илдани Гъазализиб хIербирути кIелра байхъала миллион халкь шиннизибад, кьацIлизибад, дармунтазибад, бируси кумеклизибад мяхIрумбарили саби.
Гьанна даршал дусличибра имцIали Палестинала ванзаличиб хIербирути жугьутIуни «Тарас Бульбализивси» Янкельван вяшбикIули саби. Или биубхIели, Палестинализир «Хамас», «Хизбулла» цархIилтира илдачи мешути кьукьни камхIедирар.
Лерилра алавчарти ГIярабияла улкни къаршили кадизурли диалра, ООН-на хIукмуличил 1948 ибил дуслизиб ГIизраильла улка акIахъубсири. Палестинала улкализи хIербиэс бакIибти жугьутIунани багьес чебли кьалли, лебилра дунъяличибти цалра миллатлис чула мякьлаб хIербиэс хIейгули биъниличила. Палестинала ванза кIел азир дусличибра гIеркъаси манзиллизиб майъаличил ва хIиличил палестиналантани ахIерабарибси саби. ЖугьутIуни чеббикIибти, духути халкь биалли, палестиналантачил уржили хIербиэс багьес гIягIнили кьалли илдани. Илкьяйда хIебаралли, лебилра дунъяличибра чус урехиагарси мер жугьутIунани баргес хIебирар.
Дила пикрили, дунъяличибси бижгурдешла хьулчи «Ну гIяхIсира» бикIуси девлизиб саби. Илди дугьбачиб белшунсири хIябъибил Рейх – Немец Фашистунала миллатчибала улка, суненира миллионти халкьличи балагь-кьадарра, къарциндешра, зулмуртира, бебкIара дяхIчиаибси.
Нуша арияланти сарра, черяхIти сарра бикIули, илдани дунъяличиб жугьутIуни агарбарес пикрибарибсири. Гьанна жугьутIунала зулмуртачи хIербикIути дунъяла халкьли, жаллад Гитлерра марвирули саби.
Дахъал дусмазиб, гьанна бусягIятра бархли, цIудара камла бегIти адамти усалси кьамла халкьлизи халбирутири. Совет хIукуматлизиб кьам хIясибли адамти мучлаагарбирес асубируси ахIенри. ЦIудара камла бегIтачибадра чебяхIти адамти алкIути саби. Урусла чевяхIси поэт А.С.Пушкинна хала дудеш, чархла кам цIударси Ганнибал, гьаланачи Пётр I-ибилла ясир сайри, гIур ил Императорла юлдаш ветаурсири.
Ишди бурхIназирти ГIизраильла зулмуртани, лебилра дунъяла халкь чучи къаршили кабизахъурли саби. Дунъяла адамтала адабла гIякьлулизи ГIизраильла хIукуматла зулмурти кадурцули ахIен. Лебил дунъяла халкь хIербикIахъули илдани, чучиб гIяйибагарти, миллионти Палестинала халкь къирбарес кьасбарили саби. Нуша чердикIибтира бикIули биалра, гIизраильланти чучи Аллагьли лягIнатбушибти халкь саби, хаслира дурхIначира, хьунул адамтачира бомбаби лайдакIахъес буйрухъбирути ва илди буйрухъуни детурхахъути. Ил багьандан саби илди дунъяличиб ВатIан агарли, давлалис булгахъули кабатурти. Палестинала ванза илдас ВатIанни биэс хIебирар. Ванзалара гIякьлура, вайбарибсилис чеббицIес гьуннарра лерти сари.
ЖугьутIуни, даршал дусличибра гIеркъаси манзиллизиб Палестинала ванзаличиб хIербирули саби. Унрубачил уржили хIербиэс илдачиб чебли саби.
Бусурман диннизир дахъал мисалти лер унрубачил секьяйда хIерирусил бурути: «Унрани, унрала къапула гьала нясдешунани бицIибси бадира кабихьили сай. Итил унрани нясдешуни лайдакIили, бадира бирцили, гIинцбани бицIили, чарбарили унрала къапула гьала кабихьили сай.
Илкьяйдали, гьачамцун ахIи, тикрарбарили сай. Унруби гьаннара диги-ванадешличил хIербирули саби». ЖугьутIунани ракетабира бомбабира хIейсули, гIинцби асес гIягIнитири. ГIинцби дургIели кадилзи ярагъличирра. ИлхIели Палестинала ванзаличиб чисалра урехира хIебири.
Дахъал миллатунарси, дахъал динани сунезир дузахъуси Дагъистан сунела халкь даршули хIербирнизиб гIибратли бурибси саби. ГIизраильла ва илди гIеббурцути Америкала зулмуртира, ряхIмуагардешра чедиули, Палестинала халкьлис кумекбарес имканти агарти уршби, гIяхIла шайчирти пикрумани МяхIячкъалала аэропортлизи арбукибтири. Илди гIядатла жагьилти, чучиб гIяйибагарти уршби сабри. Илдала пикрумани баргибси гьуни илгъуна сабри. Нуни балуси риасри жагьилти ила аркьули биъни, хIебукьяхъес набзибад лябкьуси бираси. Амма, илдани барибсини ну урузрирахъули ахIенра. Илди уршби гIеббуцес, дунъяличир лерти вайдешуназибад илди берцахъес дигахъира.
Иш дунъяличив даршули, паргъатли хIериэс багьандан, вегIлис се барили дигули виалра, мякьлавсилисра илкьяйда барес гIягIниси саби. Илкьяйда хIебаралли, цархIиллис барибси зарал чарбирар, вегIличи, дурхIначи, дурхIнала дурхIначи. Илкьяйда бетарар гьарил адамличил, миллатличил, улкаличил. Ил ЧевяхIси Аллагьли халкьличи баахъибси хIекьдеш саби, яра гIялимтани гьаргбарибси, селра бетхIейхъуси биънила закон (закон сохранения энергии) саби. Ил закон тIабигIят бузахъес хьулчилизи кабихьибси саби.
БусягIятла замана Палестинализир кадиркути анцIбукьунани набзир илди пикруми акIахъубли сари, жугьутIунала лебилра миллат гIяйиблизи буцилра. Биалра, жугьутIунала ургабра бахъал хIялалти адамти лебниличила нуни балуси саби.
Свидетельство о публикации №223111001278