Социологла барх1илис
Ноябрьла 14-личиб социологла санигIятла байрамла БархIи(сунечила хIукму
кьабулхIебарибси) дурабуркIули саби.
БегI гьалаб социологла санигIятлашалси байрамла БархIи Санкт-Петербургла университетла социологияла факультетлизиб 1994 ибил дуслизиб дураберкIибсири.
Ноябрьла 14-личиб, 1901-ибил дуслизиб Парижлизиб, Урусла социологияла гIилмула чебяхIси школа абхьибсири. СанигIятлашалси байрамлис кабизахъурси бархIира иличил бархбасунси саби. Авал дус бузули кали гIергъи, школа гIекIибсири, амма ил абхьибти гIялимтала хIянчурби социологияла гIилмула хьулчилизир даимлис дузули калун.
«ЖамигIятла пикруми гьаланачи дагьурли, халкь селичи хIерлил, селизибад урухкIулил, кьабулбарибси сагаси законничи илди секьяйда хIербикIулил багьес, гьарил мер-мусала, шагьуртала, улкнала, социальный бяхIчибизла «температура» сегъуна сабил багьес имканти алкIахъули сари, социологияла шайчир дурадуркIути хIялумцIлабани», - ТАСС-ла багьахънилизиб, иличила бурули сай жамигIятла пикруми белгидируси центрла (ВЦИОМ)-ла генеральный директор Валерий Федоровли.
Ил шайчир дурадуркIути хIялумцIлаби, улкалис гьуни чебиахъути адамтани, сегъунти-биалра далдуцуни дурадуркIухIели, хIукмурти кьабулдирухIели хатIахIебиркахъес кумекли детарули сари.
ЖамигIятла ургарти пикрумала, баркьудлумала, далагардешунала тяхIяр-кьяйдаличила кIел азир дус гьалаб Платон, Аристотель, цархIилти философуни пикрибикIули калунтири. Амма жамигIятлизир кадиркути анцIбукьуни гIилмула даражаличир белгидарибти хIянчурби, бегIла гьалар, 19 ибил даршдуслизир Францияла гIялимтани делкIунти сари.
СССР-ла ГIилмула Академияла Дагъиста ИИЯЛ-ла филиаллизиб социологияла сектор 1966 ибил дусла апрельла 29-личиб акIахъубсири. Социологияла отдел гьаннара хIялумцIлаби дурадуркIули бузули саби.
Социологияли, гIилмула хIялумцIлабала хьулчиличиб, гьарил адам ва жамигIят сегъунти пикрумачил хIербирулил ва гьалабяхI башулил белгибирули саби.
Се багьандан школализив учIес хIяжатсил, вегIла ВатIан сегъуна бирусил, ВатIан багьандан жан ахIерахIедарили сен ургъусил, цабехI адамти дигахъули, итдилти сен хIейгахъутил социологияли белгибирули саби. Халабаибти адамтасра илдигъунти суалтас жавабти даргес гьамадли хIебирар.
ХIушаб се гьанбиркули? Се саби адамла гIямрулизиб бегIлара дурхъаси? Социологунала пикри хIясибли, адамтас бегIлара дурхъаси багьуди саби.
Социологунани бурули саби нушачи сегъуна асар бирулил рекламали. Бурули саби ил сегъуна биэс хIяжатсил, халкьлизи ункъли чебаахъесли секьяйда гьалабирхьусил.
Давлачебти адамтала адаб-хIяя мискинталайчир гIяхIцадла гIяшли диъни социологияла шайчирти хIялумцIлабани кабизахъурли саби. Давлачебтани машиналичиб аркьухIели кадизахъурти тяхIяр-кьяйда имцIали дулъули сари, илди къяна бурес гIелумбилзули ахIен. Бузуси мерличирад касили, ручка, кьалам, блокнот гьамадли ардихули сари.
Нуша талихIагарти сарра или, Россияла адамти 1995 ибил дуслизиб пикрибикIутири. 2014 ибил дуслизиб илди талихIчебти биънила даража гIядатла мерличи абикиб.
Лебилра дунъяличиб хIербирули 100 адамцун лебти биалри, илдазибад байхъала Азиялизиб хIербирутири. 20 адам - Европализиб, 14 - Америкализиб, 8 - Африкализиб хIербири. Даршлизибад 48 мурул адам бири, калунти 52 - хьунул адамти. Илдазибад 6 адамлизир дахъалгъунти дунъяла давлуми дири. 80 адам дебали мискинни хIербирули, илдазибад 70 адамли жуз белчIес хI****ули бири. 100-лизивад 1 адамлацун чебяхIси даражала багьуди бири.
Чула талихI агниличила имцIаливан гIямру деркIибти адамти гIярзбикIули саби. ХIянчили, багьудили, дурхIнани илди талихIчебти бетарахъули ахIен.
Гьарил адамлис сай-алав адамтала кьукья хIяжатли саби. Динна, хъалибаргла, багьудила шайчир мешути пикрумала бегIти мякьлаб лебли биалли, адамтас хIербиэс гьамадли саби.
Саби-ургар бирцу-исусила бархбасуни лерти улкни дявилизи камли ихъули сари.
ХIушани бакьибсив крабунани бицIибси бадираличила? Илди дархибти кьяшмала дегIти гьамадли бадирализирад дурадухъес дирути сари, амма чула мякьлартани къуждирули илди дурадухъахъес далтули ахIен.
ГIурра ца законничила бурули саби социологунани. Мешути журала хурегуни дирули дирцутани, замана аркьуцад, лебтанилра цагъунти хурегуни хIядурдирули ва дирцули сари.
Бячунси улкьайла теорияли бурули саби, рахли хIела улкьайла шиша бячи биалли, ил сагали кахI****алли, илдигъунти улкьайла шишни гIурра ахъалли, багьла-багьлали дячунти улкьайти дахъдирули сари. Замана арбукьялли, илдигъунти мер-мусаличиб такьсирчиби дакIубирули саби, гIяхIти адамти илабад арбашули саби.
КIема, майонез дуракайуси халаси компанияли, ванза бузахъес пикрибарилри. Амма ил ванзаличиб хIербирути хъубзурас бузес дигули ахIенри, илдас чула гIямрулизиб селра барсбарес хIейгулри, лебилра мискинни хIербирулри. Илдала гIямрулизиб бегIлара мягIничебси, къияндикибхIели кумекбарес мякьлав унра левни бетаурлири. ИлхIели компаниялис гьуни чебиахъутани, хIела унрас гIяхIдеш барес багьандан гьаланачи хIед гIяхIдеш бара, или хъубзури бузерилизи ахъахъиб.
Гьаларван МяхIячкъалала аэропортлизир кадикибти анцIбукьуни, социологунани пикрибарни хIясибли, шагьарлизиб хIербирули шимала халкь бахъал лебнили детаахъурли сари. Шимала халкь, чула пикрумазиб, кумекбарес гIягIнили биъниличила багьурмадан, лерил секIал датурли дурабухъес хIядурти саби. Дагъиста халкь даршдусмазиб илкьяйда хIербирутири. Чула кумек гIягIнили саби или пикрибикIули, илдицад халкь цагьакIли, аэропортлизи дурабухъунтири.
Макьала лукIухIели социологунази, нуни жаваб баргес хIерирути суалтира акIуб. Сен дубурла халкь, датурли чула ахIерти шимира, бегIтала хIябрира, шагьарлизи гечбирули? Шимала халкь чула мер-мусаличиб хIербиахъес багьандан се барес гIягIнили? Нушани балули шагьуртази бахъал халкь гечбиубхIели, дахъал къияндешуни алкIули сари. ДурхIнас школаби, держес шин, хIербиэс юрт-муса шагьуртазир диули ахIен. Дубуртазир илди лайкадакIили кавлули сари.
Илдигъунти, нушаб кам-гьамти сари или гьанбиркути секIайзирад цалабиркули саби гьарил адамла гIямрула даража.
Социологунани, чедаэс селра агартачи мешути далдуцуни, гIилмула хьулчиличир белгидирули сари, гIямрулизир дузахъес дархьти пикруми гьаладирхьули сари.
Халкьла, жамигIятла пикруми хьулчилизир агарти далдуцуни гIямрулизир детерхахъес дебали къияндулхъули сари.
Ил багьандан, социологунала бузери гьаннала замана чараагарсилизи халбирули саби. Улкализир кьабулдирути хIукмурти социологунала хIялумцIлабачи хъарихъули кьабулдиралли, жамигIятли илди гьамадли гIямрулизи кадурцахъули сари.
Чула санигIятлашалси байрамла БархIиличил бархбасахъи, социологиялизиб бузули гIямру деркIибти Дагъиста гIялимтас баркалла балахъулра, гьаннара бузули лебалтас, дунъяличир лертигъунти гIяхIдешуни дулгулра.
Свидетельство о публикации №223112700825