1. №1.
Дегчуьра ачо д1айаккха ( ачо – неприязнь)
Хьайн анпал нахе ма титта (анпал – проблема)
Антал ваьл ма вийла акха ( антал- замкнутость)
Коьртачуьр диларша а литта ( диларш - помои)
Аскаваьл суьйренц ц1авирзача ( Аскавала - смертельная усталость)
Вок санна меца а велахь ( Вок — крокодил )
Чомаза схьалха текх х1оттадахь
Бокхаха иза а тарделахь ( Бокх — мумиё ).
Букъарш хилл гуча ма вала (Букъарш – разгильдяй, разиня)
Дик битам хьайха а бита (Битам – впечатление, оценка)
Букказнаг кашо бен нисваз (Буказ - горбатый)
Цигахь д1а йолхьуна кита (Кита – чрезмерно распухший живот)
Хинтал сан лакхе ма хьежа (Хин-тал - тополь)
Ваккхе веш бахамах хьай
Бу-идол киепе а верзи (Бу идол - лилипут)
Гайта хьайх г1иллакхан лай ( Лай - раб, повинующийся)
Барч-дух шен куралца сеттош (Барч-дух - талия, бедра)
Бахамах шиен бечиг йина ( Бечиг - брелок, талисман)
Леллача курхьоьйзан зудчо ( Кур – прядь волос у мужчин и женщин,
как признак принадлежности к роду нахчо)
Шиен ц1ийндех коьчалла йина ( Коьчал – принадлежность, запчасть)
2.
Б1арберках 1иехавел дедас (Б1араберк — новорожденный)
Буг1ул шиен буьзна мо бог1у (Буг1ул — рюкзак; баул)
Шиен диег1ах барзакъ а тесна ( Барзакъ (ду) — снаряжение воина,
верхняя одежда).
Испайле бохьа а бухуш ( Испай — грация)
Япаркъан айранаш шаршош (Япаркъ — обувь из сыромятной кожи)
Б1арберки дитму бух чаг1беш (Димту-среда;окружение; место рождения)
Шамарах йуьзина доьстунан ( Шамар — складка кожи; морщина
тачанан йоьхь-марш Доьстунан тача- большой шрам
от глубокой раны)
Йиц йина, де-да, халха ма вели
Цу ширчу г1илаккхо боху
Б1арберкан г1алкха д1аолла ( Г1алкха — серьга)
Гахьарах дуьззина к1аде ( Гахьар — узор (на ткани).
Цуьн аган гондхьаха олла
Из ма ву цуьн син-диег1 доьча (Доьча - плоть)
Инкота ма ю из цуьна (Инкота — интерес)
Молуш дол дургал ду цуьна из (Дургал — нектар)
Дахаран заа ду из цуьна ( Заа - истина)
Ишта а т1иэцца б1арберк
Мавоккхийл цу Дала эрча
Де-дена дидалла хетнарг ( Дийдалла - красота; прелесть)
Хулийла т1аьхьлонна дарча ( Дарча - деятель; творец)
3.
Ана-йист гуч-йолу хенахь (Ана-йист - горизонт)
Наь1арен геринге йаьллла ( Геринг — порог)
Баккхенаш сам бахарх кхоьруш
Г1ушконе кечлуш йар нус ( Г1ушка — время завтрака)
Ж1амаран сарташ дар корехь (Ж1амар морозный узор на стекле)
Шайн хазал сов-инжа йолуш (Инжа - неземное)
Ткъа арар хьалл дара ц1емза (Ц1емза -промозглый день; неприятный)
Хьоькхаша эсира мох (Эсира мох—осенний,прохладный ветер)
Дижан 1уьл шиен бера хьаьстан
Цуьн беснеш гилгаме йаьхна (Гилгаме синкъераме (щекотно).
Иркенца ког а шие эйбан (Ирке/ирко/ нерешительность;робость)
Ахьар ловс ч1уо йоьссар нус ( Ч1уо — амбар).
Цу хьаьжк1ийн ахьарах дуьшана тоьхна (Дуьшана — удобрение).
Г1ушкал сов марта хенанна 1алашо йеш (Марта - полдник).
Черма чуьр нихе киеп х1оттина мохса эцца Черма – бочка; Них-брага;
Мохса – квас)
Чинканаш ченара йаха ма х1оьттира нус ( Чинк- рюмка).
Чибар чам неси бар бераллехь дуьйна (Чибар чам - тонкий вкус).
Мохсана чемо цуьн кийрахьа урчам а дуоле ( Урчам урчание в животе, в кишках)
И заррин хенанах сихйелла жимачу неси ( Зарр - заря)
Схьалхьаьди кийраара ниц1 цакхоч хьуьнк1аш (Хьуьнк1- икота)
Нускаллин экаме амал (Экам — ранимый;тонко чувствующий
Амал-характер)
Нане са тесна доркъе ма йирзи (Доркъа — печаль; хандра)
Ткъа патиг дагдеъча цуьн ойла йаьхьа ( Патиг — праздник)
Мамади бух боцу цу йеса арие (Ма-мад - Космос, Вселенная)
Цу арахь ж1ален-ч1уо да х1оьттин йовсар (Ж1ален-ч1уо-собачья будка;
беспородный пес)
Шаршолаг т1ех1отта доьнал а доцуш (Шаршолаг - ледяной наст; каток;
Доьнал- сила воли)
Дасмтаме шиен амалх бехкамза лоьхуш (Дастаме—неприличный; безобразный)
Жахьталланц г1алха до моттарха йеш (Жахьталла - недолюбливание;
враждебное отношение;
Г1алха–гавканье;Моттарха–показуха
Цуьн г1алха к1ординчу несига ц1охь дели (Ц1охь-отчаянный нечеловеческий
выкрик)
Йахь-хьар ахь цхьа жимма хьай г1алхан замг (Замг –перерыв)
Т1екхочур гонжа хан - мо товва лиета (Гонжа хан - время от заката до
сумерек)
Цу ц1охьах сакхоне дирзинчу йовсарин (Сакхо- удивление;
Бехкалзан цу несо бехкалзан цхьа цахцар кхоьсси Бехкалза- извинения; Цахцар –
ломтик хлеба)
4.
Т1икхечи м1аьргонца б1аьсте (М1аьрго- мгновение)
Сиглахьа хезаш ю жутани г1овх (Жут- стая птиц)
Тхан керта йоьссира сохк лера лайлакх (Лайлакх – аист)
Ткъа раг1о бух даьхкар ч1егардган жут (ч1егардган жут – стая ласточек)
Сохк лера чанталшах да-наной хили (Чантал- птенец)
Сакьдаре шай х1усме духа ма дирзи (Сакъдар- святое, священное место)
Дийна бу! Дийна бу! аьлла мохь бели
Ков-кертан дай гичи са асар дели ( Асар – возбужденность )
Эсано шабар да собар ца дели ( Эс- память; Шабар- шепот)
Экара мах-хадо шовкъа ма йосси (Экара- объективно; шовкъа - экстаз).
Дийна бу! Дийна бу! аьлла мохь бели
Ков-кертан дай гичи са асар дели ( Асар – возбужденность )
Ков-кертан баккхийчарн хаз заг1а кечда (Заг1а- подарок)
Цу заг1а киепара чанталаш йаха (Чантал- птенец)
Йекъ бееца хелагаш саз латтанц иэйеш ( Хелагаш- трафинки; Саз латта
- жирная, вязкая глина)
Д1айотта йолийра токъаман кхало (Токъам хижина; кхало – жилище
без крыши)
Чанталаш эшаршца кхийдайо кхаъ-кхало (Кхаъ-кхало — «взятка»)
М1ов санна б1астенна уьш хаза диека ( М1ов- колокол)
Дег-чоьйне хьаькхначу цу шалмаз санна (Шалмаз - прополис).
Са-парг1ат ма доккху чанталшан иллеш ( Чанталшан илле – пение птенцов)
Цу хаза аренахь газ-гуьзаг киепахь (Газа-гуьзалг-козленок).
Кегийра ломбинаш чаболло чиехош (Ломби-детеныш льва. Чабол-рысь)
Тунгаре д1ахьадда уьш буькара керчи (Тунгари- логово; нора. Буькара – кувырок)
Годхьара акхарой шайн ловзашц 1ехош (Акхарой – дикие животные)
Цу ловзарх самукъ даьлл цхьан къеена пилано (Пила – слон)
Шие ц1омац дола ди цхьа буьрса илли (Ц1ом- хобот. Буьрса – свирепый)
Шиен хьаж т1аьхь сет долу и гомашан буг1а (Сет - белый отпечаток на
лбу у животных; Гомш – буйвол; Буг1а - бык)
Пе тухий д1ах1утта цу шинние йукъе (Пе - бок)
Ломара лонжа некъ т1е йоьду сокхмакх (Лонжа некъ –горная, петляющая, дорога;
Сокхамкх –тропинка, тротуар)
Ноге хьо т1екхаьч ча цуьн аьттуо аг1онехь ( Ног – поворот)
Йежаша гур ю хьун и эмалк бекъа ( Эмалк-необъезженный конь).
Буракан кепахьа, цу алла басахь (Бурак – пегас)
Цхьа жимма схьал ваьлча таркашка кхаьчча (Тарх-каменные, рудные отложения)
Ердан майд гур йу хьун оьмаршкахь (Ерд- плаха; место казни, наказания;
х1уй кхайкхин Оьмар- век, столетие; X1уй проклятие)
Дог1маша цигахьа чаппе ма довла (Чапп-истерика, злость; сильно
разозлиться)
Чов-чардош йиц а йеш ойлане доьрза (Чов-чардо - рана и обида).
Улхи чуьр моз леч1до и жуккар санна (Улх- пчел-я сота. Жуккар-трутень)
Кхаъ баккха йахийтан этмаь1аг санна (Этмаь1иг — улитка)
Цу 1аьмчур ц1инц1олиг и могли санна (Могли - головастик лягушки).
Ма шога вели хьо ша совра санна (Шога – грубая шероховатость;
Совра — шероховатый;
Али-1ин чуьра схьахеза аьзаьнаш (Ал-1ин- ущелье с проточной водой.
Аьзаьнаш -эхо)
Т1овзаца к1удал чу дуьтташ дол хиш (Т1овза — сосуд из гранита;
К1удал- сосуд для ношения воды).
Тарх- херар аракхуьс бастаркхе туоро ( Тар-хера-пешерка из каменистых
гор. Бастаркхе–незначительный;
Туора- струя).
Кхагарах к1елхьардоох цу руьйта хьеший (Кхагар-жажда напиться; Руьйта-
водопой).
5.
Цу лаьмнийн тархашках йу шира лаппарг1 (Лаппаг1- маленький домик).
Пийжоно къайлйаьхьан цхьа жима петар (Пийжа место, куда не попадает
солнечный свет; Петар- комнатка)
Цу петар пенаш т1аьхь загалан бахьсаш (Загал-клинопись; Бахьса -страница).
Жагнуо т1ейиллина цхьа шира жарг (Жагнуо-повесть. Жарг – книга).
Жарга т1аьхь илланчо икара дуьйцу ( Икара- субъективно).
Дьадоьшуш волчуьнна гатар хуьл ойлане (Гатар - восприятие)
Дийцаран хазало гундар а шорйеш (Гундар – мировоззрение).
Шиен къомах ваккхе ван доьнал а ч1агьдеш (Доьна, доьналла- способность).
Жагнуо т1ахь вийцаре цхьа къонах виллина (Жагнуо – пооесть)
Цхьан йоккха ковранна ша хилла б1аьча (Ковра (ю) — караван, военный
отряд; Б1аьча–предводитель).
Мостаг1ан мазанчо цун х1оттийн къаьппалг (Маза- разведчик; Къаьппалг-
капкан.
Уллерчу цабезарш цун тесан кхост Цабезарш – недолюбливающие;
Кхоста- яд для смазывания
наконечников стрел).
И б1ача ма хилла г1арваьлла кейсо ( Кейсо- выдающаяся личность).
Корматс а, незиг а, ос а шиец долуш (Корматс – талантливый; Незиг-тонкое
чувство; утонченное восприятие.
Ос - рассудок, мышление(анализ).
Мискачу нахана чукар а, хьасене (Чукар-друг семьи; Хьасене- вежливый)
Нахаца ма1зар верг янтор а воккхуш (Ma1зар- насилие;Янторваккха-послать
в нокдаун; шокировать)
Цу б1аьчи хьоркун хилл курпалца ч1аг1йина (Хьоркуна -боевая колесница;
Курпал - пушка).
Буолатан милк йолуш, датонна варкъ (Милк- ось, втулка; варкъ – оттиск;
узор)
К1асаншан доьхьло йан туре а х1оттйина (Кlac - камень для метания из пращи;
Туре-щит)
Мостаг1ан эскараш кхал-кхежиг даха (Кхал-кхежиг (кхал-кийсакх) –
разнести в пух и прах).
И б1аьча куьйганна гаьзло хилл ма боха (Гаьзло — левша)
Тур-хумп1ар шиен аьттуо дег1аца йолуш (Хумп1ар-колчан; кобура)
Цу къаьстан сетларо мостаг1аш 1иег1ора (Сетлар -признак; отличие)
Турдокхач заманчохь 1ехайеш само (Само- бдительность).
Цуьна ца хиллера харцонан ниша (Ниша- цель; мишень).
Бакъ-харцонц т1емаца х1онса схьайакха (X1онс — военная добыча).
Шиен ург1ал дег1аха б1о ма ца бора (Ург1ал -человек высокого роста;
Б1о – опора, помощь)
Шиен зоьрта оьзг-чорхамх курал ца йеш ( Зорта – сильный, мощный;
Оьзг- мускул. Чорхам –мышца крупная).
Козйохургш хиедайарх, меженаш охьцестарх (Козйохург- сухожилие)
Т1емаха дух цадовл омар- кост ду ( Омар – приказ; Кост - послание;
наказ).
Зоврано х1иттийна дог1маш гуч ца довлуш (Зовр (ду) — томление, истома).
Цу зилто эскархойн ойла ма йоьжна (Зилто –иностранец).
Миел вахарх цхьан сега оьмар бен кхи хан йац ( Оьмар -век ; 100 лет).
М1аьжга ахь йехкарах к1елхьар ца волу (М1аьжг- маска).Сарг1ал–мираж).
1ожалло тоьхнарг бен хан а ма йац (1ожал – судьба)
Мел ч1ог1а й1ист йоцу мамаде хьежарх
Пха сенбалц дуьнен т1аьхь ма товва кхест (Пах сенбан — вывести из себя;
Кхест – крутиться, вертеться;
непоседа)
Малонах хьайн дика г1онча а вай ( Мало – лень;Г1оьнча- помощник).
Йиш-ма1аш хьежайеш 1ожал а цест (Йиш-ма1аш - мимика).
Муха хуьл иэсчурт такъ хуар вайн (Иэсчурт – памятник).
Шие иэсах д1а къастнарг лай киепе воьрза (Иэс - память, рассудок.) Букъаршца киега йеш тап-тазан могшал (Тап-таза - чистое;
новое;пышущее здоровьем.
Дундалл сан ч1е1ар деш гача бан воьду (Дундал- дурень; Ч1е1ар-нытье;
Гача бан – бродить)
Хено ше кевзигал сама а йоккхий (Кевзиг-гнилой подлый человек)
Мел ч1ог1а зента ахь цуьн коьртие йарах (Зента - экзамен).
Гамзара цуьна кхи метта ца х1утту (Гамзара — кривобоко).
Цуьн тассам – д1овша ду, из к1илло ву (Тассам - искусство. К1илло-
никчемный).
Цунах лаьц луьйта дош – и тентак ю (Луъйтан дош - заключительное
слово; тентак-дурачок)
Къешаркъе вахам – хьекъал ца оьший (Къешаркъе ваха- блаженствовать;
балдеть).
Матьянац шун ловда ца оьшу ниц1къ (Матъян-опорочить, оклеветать;
Ловда- наворачивать, наматывать)
Оччаваьл х1ела-х1ула, ма1жеро санна (Оччавала- обидеться, упрямиться.
X1ела-х1уьла-никчемный человек.
Ма1жеро-бой-баба)
Кур-харсах йуьйцан кхес д1ай-схьай а кхуссаш (Кур-харс- парик;
Кхес челка)
Харцонна човс хилла иза д1ах1утту (Човс- посредник; маэстро).
Шие доцчу хьуьнарца буйн ч1оьндарг буллий ( Хьуьнар - желание; Ч1оьндарг
– скрипка).
Диканние кийтарлонц из доьхьал волу (Кийтарло - повод для отказа).
Овтанна са таса ца йуьттуш меттиг ( Овта- надежда)
Махьар т1аьхь ваз вериг, нийсонна гиенахь ву (Махьар - законное
бракосочетание).
Рат1а а, туржа1 а шиен дегчохь болуш (Рат1а- белиберда; Туржа1 — ахинея)
Чуьрчол а, ч1ило а цуьн сица хир ду Чуьрчол - подельник врага,вора,
преступника; Ч1ило — очистить;
обчистит).
Эндажло, зудхьекхар цуьн г1ирса бу (Эндаж-невежа.Зуд хьекха—
подхалимничать).
И санна галваьлчун дархе а карор йац (Дархе - лазарет; больница).
1унален охь хаъйан карйийр йац банижа (Банижа – медсестра)
Мел ирчу диллако, цуьн къамкъарг хадор йац (Диллак-лезвие для бритья;
Стен аьлча- из сан верг – таска саг ву. (Таска- везунчик; счастливчик)
Йа Аллах1 сан Дела х1ар харца дуьне
Пур1а чер, чхьонкар-чер, чорда-чер ду тиехь (Пуьр1а- обжора; Чхьонкар –
дубина; Чорда — грубый)
Инкарлонц, шогалца, пунча а болуш (Инкарло-неприязнь; Шогалла-
шероховатость;Пунч-
траты; расходы)
Х1уй паканц дуьненах шерет а деш (X1уй-пака-раздолбать;
Шерет-раздел имущества).
Бакъ вериг кхез хилла, лахьорч сан висна (Кхез- доходяга; кляча; Лахьорч- моллюск).
Сатуьйсаш сатархе бухлар схьал хьоьжуш (Сатарха – скала, крутой берег).
Угратталх лаьхьлаам гучаъ ца боккхуш (Угратталх-даже, хотя бы; Лаьхьлаам –мечта)
Дис долтеш сх1ар дуьне хулар а хилла (Хулар - петля).
Маржа йа1 т1ара чохь зак-мазал хилла ( Т1ар – наперстник; Зак-мазал —
до краев наполненная посуда)
Йа ларчан йукъ йихкин, йа хоьска чохь (Ларча–сверток; Хоьська- авоська)
Цхьан денна бералле йишйеларкх дух верза
Б1аьргашна икх х1отто бералле чохь (Икх- защитное приспособление).
№2.
1.
Дегчуьра ачо д1айаккха
Хьайн анпал нахе ма титта
Антал ваьл ма вийла акха
Коьртачуьр диларша а литта
Аскаваьл суьйренц ц1авирзача
Вок санна меца а велахь
Чомаза схьалха текх х1оттадахь
Бокхаха иза а тарделахь
Букъарш хилл гуча ма вала
Дик битам хьайха а бита
Букказнаг кашо бен нисваз
Цигахь д1а йолхьуна кита
Хинтал сан лакхе ма хьежа
Ваккхе веш бахамах хьай
Бу-идол киепе а верзи
Гайта хьайх г1иллакхан лай
Барч-дух шен куралца сеттош
Бахамах шиен бечиг йина
Леллача курхьоьйзан зудчо
Шиен ц1ийндех коьчалла йина
2.
Б1арберках 1иехавел де-дас
Буг1ул шиен буьзна мо бог1у
Шиен диег1ах барзакъ а тесна
Испайле бохьа а бухуш
Япаркъан айранаш шаршош
Б1арберки дитму бух чаг1беш
Шамарах йуьзина доьстунан
тачанан йоьхь-марш
Йиц йина, де-да, халха ма вели
Цу ширчу г1илаккхо боху
Б1арберкан г1алкха д1аолла
Гахьарах дуьззина к1аде
Цуьн аган гондхьаха олла
Из ма ву цуьн син-диег1
Инкота ма ю из цуьна
Молуш дол дургал ду цуьна из
Дахаран заа ду из цуьна
Ишта а т1иэцца б1арберк
Мавоккхийл цу Дала эрча
Де-дена дидалла хетнарг
Хулийла т1аьхьлонна дарча
3.
Ана-йист гуч-йолу хенахь
Наь1арен геринге йаьллла
Баккхенаш сам бахарх кхоьруш
Г1ушконе кечлуш йар нус
Ж1амаран сарташ дар корехь
Шайн хазал сов-инжа йолуш
Ткъа арар хьалл дара ц1емза
Хьоькхаша эсира мох
Дижан 1уьл шиен бера хьаьстан
Цуьн беснеш гилгаме йаьхна
Иркенца ког а шие эйбан
Ахьар ловс ч1уо йоьссар нус
Цу хьаьжк1ийн ахьарах дуьшана тоьхна
Г1ушкал сов марта хенанна 1алашо йеш
Черма чуьр нихе киеп х1оттина мохса эцца
Чинканаш ченара йаха ма х1оьттира нус
Чибар чам неси бар бераллехь дуьйна
Мохсана чемо цуьн кийрахьа урчам а дуоле
И заррин хенанах сихйелла жимачу неси
Схьалхьаьди кийраара ниц1 цакхоч хьуьнк1аш
Нускаллин экаме амал
Нане са тесна доркъе ма йирзи
Ткъа патиг дагдеъча цуьн ойла йаьхьа
Мамади бух боцу цу йеса арие
Цу арахь ж1ален-ч1уо да х1оьттин йовсар
Шаршолаг т1ех1отта доьнал а доцуш
Дасмтаме шиен амалх бехкамза лоьхуш
Жахьталланц г1алха до моттарха йеш
Цуьн г1алха к1ординчу несига ц1охь дели
Йахь-хьар ахь цхьа жимма хьай г1алхан замг
Т1екхочур гонжа хан - мо товва лиета
Цу ц1охьах сакхоне дирзинчу йовсарин
цу несо бехкалзан цхьа цахцар кхоьсси
4.
Т1икхечи м1аьргонца б1аьсте
Сиглахьа хезаш ю жутани г1овх
Тхан керта йоьссира сохк лера лайлакх
Ткъа раг1о бух даьхкар ч1егардган жут
Сохк лера чанталшах да-наной хили
Сакьдаре шай х1усме духа ма дирзи
Дийна бу! Дийна бу! аьлла мохь бели
Ков-кертан дай гичи са асар дели
Эсано шабар да собар ца дели
Экара мах-хадо шовкъа ма йосси
Дийна бу! Дийна бу! аьлла мохь бели
Ков-кертан дай гичи са асар дели
Ков-кертан баккхийчарн хаз заг1а кечда
Цу заг1а киепара чанталаш йаха
Йекъ бееца хелагаш саз латтанц иэйеш
Д1айотта йолийра токъаман кхало
Чанталаш эшаршца кхийдайо кхаъ-кхало
М1ов санна б1астенна уьш хаза диека
Дег-чоьйне хьаькхначу цу шалмаз санна
Са-парг1ат ма доккху чанталшан иллеш
Цу хаза аренахь газ-гуьзаг киепахь
Кегийра ломбинаш чаболло чиехош
Тунгаре д1ахьадда уьш буькара керчи
Годхьара акхарой шайн ловзашц 1ехош
Цу ловзарх самукъ даьлл цхьан къеена пилано
Шие ц1омац дола ди цхьа буьрса илли
Шиен хьаж т1аьхь сет долу и гомашан буг1а
Пе тухий д1ах1утта цу шинние йукъе
Ломара лонжа некъ т1е йоьду сокхмакх
Ноге хьо т1екхаьч ча цуьн аьттуо аг1онехь
Йежаша гур ю хьун и эмалк бекъа
Буракан кепахьа, цу алла басахь
Цхьа жимма схьал ваьлча таркашка кхаьчча
Ердан майд гур йу хьун оьмаршкахь
х1уй кхайкхин
Дог1маша цигахьа чаппе ма довла
Чов-чардош йиц а йеш ойлане доьрза
Улхи чуьр моз леч1до и жуккар санна
Кхаъ баккха йахийтан этмаь1аг санна
Цу 1аьмчур ц1инц1олиг и могли санна
Ма шога вели хьо ша совра санна
Али-1ин чуьра схьахеза аьзаьнаш
Т1овзаца к1удал чу дуьтташ дол хиш
Тарх- херар аракхуьс бастаркхе туоро
Кхагарах к1елхьардоох цу руьйта хьеший
5.
Цу лаьмнийн тархашках йу шира лаппарг1
Пийжоно къайлйаьхьан цхьа жима петар
Цу петар пенаш т1аьхь загалан бахьсаш
Жагнуо т1ейиллина цхьа шира жарг
Жарга т1аьхь илланчо икара дуьйцу
Дьадоьшуш волчуьнна гатар хуьл ойлане
Дийцаран хазало гундар а шорйеш
Шиен къомах ваккхе ван доьнал а ч1агьдеш
Жагнуо т1ахь вийцаре цхьа къонах виллина
Цхьан йоккха ковранна ша хилла б1аьча
Мостаг1ан мазанчо цун х1оттийн къаьппалг
Уллерчу цабезарш цун тесан кхост
И б1ача ма хилла г1арваьлла кейсо
Корматс а, незиг а, ос а шиец долуш
Мискачу нахана чукар а, хьасене
Нахаца ма1зар верг янтор а воккхуш
Цу б1аьчи хьоркун хилл курпалца ч1аг1йина
Буолатан милк йолуш, датонна варкъ
К1асаншан доьхьло йан туре а х1оттйина
Мостаг1ан эскараш кхал-кхежиг даха
И б1аьча куьйганна гаьзло хилл ма боха
Тур-хумп1ар шиен аьттуо дег1аца йолуш
Цу къаьстан сетларо мостаг1аш 1иег1ора
Турдокхач заманчохь 1ехайеш само
Цуьна ца хиллера харцонан ниша
Бакъ-харцонц т1емаца х1онса схьайакха
Шиен ург1ал дег1аха б1о ма ца бора
Шиен зоьрта оьзг-чорхамх курал ца йеш
Козйохургш хиедайарх, меженаш охьцестарх
Т1емаха дух цадовл омар- кост ду
Зоврано х1иттийна дог1маш гуч ца довлуш
Цу зилто эскархойн ойла ма йоьжна
Миел вахарх цхьан сега оьмар бен кхи хан йац
М1аьжга ахь йехкарах к1елхьар ца волу
1ожалло тоьхнарг бен хьан дахар хир ма дац
Мел ч1ог1а й1ист йоцу мамаде хьежарх
Пха сенбалц дуьнен т1аьхь ма товва кхест
Малонах хьайн дика г1онча а вай
Йиш-ма1аш хьежайеш 1ожал а цест
Муха хуьл иэсчурт такъ хуар вайн
Шие иэсах д1а къастнарг лай киепе воьрза
Букъаршца киега йеш тап-тазан могшал
Дундалл сан ч1е1ар деш гача бан воьду
Хено ше кевзигал сама а йоккхий
Мел ч1ог1а зента ахь цуьн коьртие йарах
Гамзара цуьна кхи метта ца х1утту
Цуьн тассам – д1овша ду, из к1илло ву
Цунах лаьц луьйта дош – и тентак ю
Къешаркъе вахам – хьекъал ца оьший
Матьянац шун ловда ца оьшу ниц1къ
Оччаваьл х1ела-х1ула,
Кур-харсах йуьйцан кхес д1ай-схьай а кхуссаш
Харцонна човс хилла иза д1ах1утту
Шие доцчу хьуьнарца буйн ч1оьндарг буллий
Диканние кийтарлонц из доьхьал волу
Овтанна са таса ца йуьттуш меттиг
Махьар т1аьхь ваз вериг, нийсонна гиенахь ву
Рат1а а, туржа1 а шиен дегчохь болуш
Чуьрчол а, ч1ило а цуьн сица хир ду
Эндажло, зудхьекхар цуьн г1ирса бу
И санна галваьлчун дархе а карор йац
1унален охь хаъйан карйийр йац банижа
Мел ирчу диллако, цуьн къамкъарг хадор йац
Стен аьлча- из сан верг – таска саг ву.
Йа Аллах1 сан Дела х1ар харца дуьне
Инкарлонц, шогалца, пунча а болуш
Х1уй паканц дуьненах шерет а деш
Бакъ вериг кхез хилла, лахьорч сан висна
Сатуьйсаш сатархе бухлар схьал хьоьжуш
Угратталх лаьхьлаам гучаъ ца боккхуш
Дис долтеш сх1ар дуьне хулар а хилла
Маржа йа1 т1ара чохь зак-мазал хилла
Йа ларчан йукъ йихкин, йа хоьска чохь
Цхьан денна бералле йишйеларкх дух верза
Б1аьргашна икх х1отто бералле чохь
ЛИТЕРАТУРИН МАТТАХЬ
1. №3.
Дегчуьра хьагг1а д1айаккха
Хьайн бала нахе ма титта
Тиларчохь ма вийла акха
Коьртачуьр диларша а литта
Г1елвелла суьйренц ц1авирзача
Крокодил санна меца
Чомаза чуьрачу кхачанах
Ахь ала - «Накхар моз деци»
Букъарш хилл гуча ма вала
Мах хьайха хадабайт дикнаг
Букарло кашно бен нисъяз
Цигахь бен гай мацал ца йуза
Ма хьежа талл санна ирахне
Ваккхе веш бахамах хьайн
Лох-цуоце хилар ду г1оулле
Диканна вирзина лай
Шиен йух а сеттайеш лелачу
Шиен хьолах туьтеш а дина
Мер1уьргаш схьалхьоьйзан зудчо
Шиен ц1ийндех ледар х1ум йина
2.
Доьхьхьара доьсанчу беро
1иехавел лелачу дедас
Шиен т1оьрмиг буьзна ма боху
Шиен диег1ах т1еман г1ирс тесна
Наь1ар-мач айранаш шаршош
Цу берийн даха бух кечбеш
Цуьн мажар йахана йоьхь-марш
Йоьхь т1ера д1айоьйлар боху
Цу ширчу г1илаккхо боху
Берийн лерг улларга олла
Сурт-кепах дуьззина к1аде
Цуьн аган гондахьа олла
Из ма ду цуьн син-диег1 дакъа
Бакъвериг ма ву из цуьна
Б1аьстенна накхар моз санна
Дахаран марзо йу из
Ишта а т1иэцца к1ент-к1ант
Мавоккхийл цу Дала эрча
Де-дена сел хаза хетнарг
Хулийла т1аьхьлонна товжал
3.
Стигал-латт къаьстуча хенахь
Наь1арен саг1ие а йаьллла
Баккхенаш сам бахарх кхоьруш
1уьйренна кечлуш йар нус
Шелонна сарташ дар корехь
Шайн хазал мехка а йоцуш
Ткъа арар хьалл дара т1аршне
Хьоькхаша сел шийла мох
Дижан 1уьл шиен бера хьаьстан
Цуьн беснеш гилгаме йаьхна
Эйбина кога а баьккхан
Ахьар ловс ч1уо йоьссар нус
Ахьарах хьож-йог1 буц тоьхна
Делкъанна йуург а лоруш
Боьчка чуьр морза а эцца
Стаканаш ченаха ц1анди
Неси чам дика ма бара
Кийрара чуьйраш а карчош
Малх-балие сихйеллач несие
Схьалхьаьди кийраара хьуьнк1аш
Нускаллин экаме амал
Нана дагйеъна ойлане йирзи
Хирдолчу ловзарго цуьн ойла к1адйи
Той ма ду цун во1ан хир долуш мерза
Цу арахь шиен ц1енна дола деш ж1ала
Хих бина шанна т1е х1оттаъ ца луш
Шаа доцург массарех бехки верг лоьхуш
Цабезамз г1алха до моттарха йеш
Цуьн г1алха к1ординчу несига мохь бели
Дахь-хьар ахь цхьа жиммаъ хьай г1алхан собар
Суьйрен хан т1екхаьч-ча мо товва лиета
Цу хабарх ж1аллига деара цец
4.
Т1икхечи ц1аьххьана б1аьсте
Сиглахьа хезаш ю г1ур-г1езан г1овг1а
Тхан керта йоьссира сохк лера аист
раг1о бух кхечира ч1егардган йовхо
Сохк лера к1орнешах да-наной хила
Шай дайха йисначу х1усме дирзи
Дийна бу! Дийна бу! аьлла мохь бели
Ков-кертан дай гичи са сирла дели
Д1а йахан замано шиех лаьцна -
эйдина дийца пурба ца дели
Ма дарра дийца синкхетам бели
Дийна бу! Дийна бу! аьлла мохь бели
Ков-кертан дай гичи са сирла дели
Хьан ц1ийна баккхийчарн хаз совг1ат кечда
Дуьнен т1е ма йег1а цара шайн к1орнеш
Цул схьалха саз латтах хелагаш детташ
Би цара раг1онехь тхов боцу биенаш
Вайн догмаш 1иэг1адеш алхазарш диека
Килса т1иер буьк санна цер аьзнаш ду
Цу накхре цуно до и дарба санна
Сан дег1ана парг1ато цер иллеш ло
Цу хаза аренахь газ-гуьзаг киепахь
Кегийра лоьм-к1орнеш акх-цицко чиехош
Шиен биене д1ахьадда уьш бертал керчи
Гондхьара акхарой шиен ловзарц 1ехош
Цу ловзарх самукъ даьлл цхьан къеена пилано
ШиеН хобатц д1адуоли цхьа буьрса илли
Шиен хьаж т1аьхь жайн долу и гомашан буг1а
Ахонца д1ах1утта цу шинние йукъе
Цу лома некъаца х1оттайел тача
Цу некъан гуол тухуч аьттуо аг1онехь
Йежаша гур ю хьун йожаза бекъа
Сигал хахк кеч йелла шиен кхес а лестош
Цхьа жимма схьал ваьлча, т1улг ломие кхаьчча
Кхеилан чоь гур йу хьун б1е шарахь лаьттин
Дог1маша цигахьа шовкъе ма довла
Дег чоьйнаш йиц а йеш ойлане доьрза
Накхар чуьр моз леч1до и жуккар санна
Кхаъ баккха йахийтан улитка санна
1аьмчура пхидана ша зирха санна
Ма шога вели хьо ша г1айр т1улг санна
К1оргачу 1инчутьра схьахеза аьзаьнаш
Куршка чоохь к1удал чу дуьтташ дол хиш
Пешера чуьра аракхуьс шила- шовд
Хьогалах к1елхьардоох б1енашкахь хьайбанаш
5.
Цу лаьмнийн йуккъехь ду шира ц1иено
Малх кхетарх къайлйалла цхьа жима чоь
Цу ц1иенон пенаш т1аьхь схьа гуш ду шир йоза
Цо гойту шир хенан йазйина повесть
Кинашк т1аьхь илланчо ма дарра дуьйцу
Дьадоьшуш волчуьнна хене йоьд ойла
Дийцаран хазало ойланаш шорйеш
Шиен къомах ваккхе ван доьнал ло цуо
Кинашк т1ахь вийцаре цхьа къонах виллина
Цхьан йоккха караван хилла б1аьча
Мостаг1ан разведчикш х1оттийн буржал
Уллерчу цабезарш цун тесан д1овша
И б1аьча ма хилла г1арваьлла войзуш
Корматал, говзалла, кхетам а болуш
Мискачу нахаца, г1иллакхие, г1улкхие
Нахаца г1уо вериг б1агора воккхуш
Цу б1аьчи ворда хилл йокх-тоьпац кечйина
Буолатан милк йолуш, датонна варкъ диллин
1ода т1улгана доьхьлло а йолуш
Мостаг1ан эскараш х1уй-пака дааха
И б1аьча аьрруо кьйгц аьттуо болш хилла
Туьр ботт а шиен аьттуо дег1аца йолуш
Цу тайпа духаро мостаг1 галвоккхур
Турдокхач заманчохь 1ехабеш тидам
Цуьна ца хиллера харцонан 1алашо
Бакъ-харцонц т1емаца риц1къа схьадаккха
Шиен доккхач дег1аха дозалл ца дора
Шиен деган г1ораха курал ца йеш
Шиен диег1а меженаш цоьсташа хиедайарх
Т1емаха дух цаваал йин ч1аг1о йу
Г1лвелла, х1оттарха гуча ца волуш
Цу т1ема мостаг1ан ойла ма йоьжна
Миел вахарх б1е шо бен кхи хан ма йац
Маска ахь йехкарах к1елхьар ца волу
1ожалло тоьхнарг бен хан ма йац вайна
Мел ч1ог1а й1ист йоцу т1ур-нене хьежарх
Хьо х1отталц дуьнен т1аьхь ма товва кхестарх
Малонах хьайн дика накъост а вай
Йиш-маь1аш хьежайеш 1ожал а цестарх
Муха хуьл памятник хуар ду вайн
Тиларчу вахнариг лай киепе воьрза
Букъаршца киега йеш шиен онда могшал
Ша 1овдал вас анна гуо тийса воьду
Хено шиен боьхал сама а йоккхий
Мел ч1ог1а цуна хьо т1аьхь кхиа г1ертарх
Галъялла цуьн амал метта ца х1утту
Цуьнц йолу корматал вайна ца оьшу
Ма ддарра дийцача из тентак ю
Ма товва вахам – хьекъал ца оьший
Элдитнаш дийца ца оьшу ниц1
Осал йаьл йес х1ума, боьрш бат1ал санна
Коьрте шиен т1екхоьссин парика а йолуш
Харцонан накъост хилл иза д1ах1утту
Шие доцчу хьуьнарца буйн пондар буллий
Диканна цхьан бахьанц из доьхьал волу
Са таса адаман ца йуьттуш меттиг
Махьар т1аьхь ваз вериг, нийсонна гиенахь ву
Дег1 дуьзна харцонаш шиеца а йолуш
Гал ваьлларг, лур ваьлларг цуьн уллер накъост ву
Мот хьакхар, мот беттар шеца а долуш
И санна галваьлчун больницаъ карор йац
1унал дан карйийр йац ца1аъ лор цун
Мел ира уьрсо цуьн къамкъарг хадор йац
Стен аьлча- из сан верг – аьттуо болш ву.
Йа Аллах1 сан Дела х1ар харца дуьне
Сутарал, 1овдалла болчера ду
Нахаца хьаг1 йолуш, йа барт а боцуш
Сий дацар шайц йолуш уьшша ма бу
Бакъ вериг харц хилла, аьт-маь1аг хилла
Сатуьйсаш лахара лекха схьал хьоьжуш
Угратталх шиен лаам гучаъ ца боккхуш
Дис дол теш х1ар дуьне к1аьч1-маьч1аг хилла
Маржа йа1 т1ара чохь йист йоккхуш буьзийна
Шаршонна йуккъехь, йа сетка чохь
Цхьан денна бералле йишйеларкх верза
Харцонна доьхьло йан бералле чохь
Шира дешнаш т1аьхь байта прозаика
© Copyright: Илес Музаев, 2023
Свидетельство о публикации №223120701380
Свидетельство о публикации №223120701380
Рецензии