Хабар

Хабар

“Ва ўрачэбным мастацстве няма лекара, які скончыў сваю навуку” – добра вядомы афарызм Мацвея Якаўлевіча Мудрова, аднаго з заснавальнікаў рускай тэрапеўтычнай школы, першага дырэктара медыцынскага факультэта Маскоўскага ўніверсытэта. Упершыню ў Расіі ён увёў апытанне хворага і складанне гісторыі хваробы, укараніў схему абследвання хворага; сучаснікі сказалі б – распрацаваў алгарытм агляду і абследавання пацыента.

Выказванне М.Я.Мудрова, які практыкаваў у пачатку дзевятнаццатага стагоддзя, актуальна і да цяперашняга часу. У кожнай арганізацыі аховы здароўя сістэматычна праводзяцца ўрачэбныя канферэнцыі, семінары, тэматычныя заняткі, залікі, іспыты …

Лячэбныя ўстановы агульнага профіля часта запрашаюць на свае канферэнцыі дактароў са спецыялізаваных арганізацый аховы здароўя: анколагаў і акушэраў-гінеколагаў, дэрматолагаў і венеролагаў, фтызіятраў і псіхіятраў. Неабходнасць ангажэменту профільнага спецыяліста вызначаецца бягучай сітуацыяй. Вырасла анкалагічная запушчанасць – анколага; “разгуляліся” у горадзе інфекцыі, якія перадаюцца палавым шляхам – венеролага; значна ўзраслі ўзроўні захворвання на туберкулёз – фтызіятра.
 
Той раніцай урачы Баранавіцкай гарадской бальніцы чакалі планавага візіту венеролага. Лекцыі-размовы лекараў гэтай спецыяльнасці калегі заўсёды слухалі з вялікай цікавасцю. Апісанне амаль дэтэктыўных выпадкаў аб “злове” крыніцы “сарамлівай” інфекцыі выклікала смех і жывую рэакцыю слухачоў.

Дарэчы, менавіта на адной з такіх лекцый я ўпершыню даведалася, што прыкладна дзесяць-трынаццаць адсоткаў насельніцтва зямнога шара абсалютна неўспрымальныя да пранцаў. Цікава, ці існуе прыроджаны імунітэт да COVID-19?

Адкрываючы ўрачэбную канферэнцыю галоўны ўрач бальніцы сказаў:

– Мы перанеслі сустрэчу са спецыялістам-венеролагам на наступнае пасяджэнне. А сёння да нас прыбыў пракурор К., які даложыць аб крымінальнай абстаноўцы ў горадзе.

Пракурор распавёў пра апошнія выпадкі дарожна-транспартных здарэнняў са смяротным зыходам і аб некалькіх цяжкіх вытворчых траўмах. Слухачы здзіўлена пераглядаліся.

Пасля кароткага ўступлення дакладчык перайшоў да асноўнай тэмы свайго візіту – хабарніцтва.

– Я нядаўна вярнуўся з курсаў ўдасканалення, там гэтаму пытанню была нададзена в-е-е-льмі вялікая ўвага!

Урачы пачалі перашэптвацца; яны чакалі пікантных гісторый аб выпадках заражэння інфекцыямі, якія перадаюцца палавым шляхам. Ахоўнік законнасці, не жадаючы губляць увагу слухачоў, задаў медыкам цікавае пытанне:

– Хачу спытаць: якая галіна народнай гаспадаркі нашай краіны, на ваш погляд, з’яўляецца найбольш карумпаванай?

З залы пасыпаліся здагадкі:

– дзяржаўная служба

– міністэрства надзвычайных сітуацый

– прамысловасць.

Яраслаў Іванавіч Сергель, загадчык аддзялення отарыналарынгалогіі, напаўголасу дадаў:

– праваахоўныя органы і пракуратура (такая заява ў васьмідзесятыя гады – праява надзвычайнай смеласці).

Лектар пачуў гіпотэзу загадчыка аддзялення і, наўмысна весела, вымавіў:

– Не, доктар, Вы памыляецеся. Па дадзеных органаў нагляду за выкананнем законаў і законнасці, самая карумпаваная сфера – ахова здароўя.

Пераможна аглядзеўшы прыціхлую аўдыторыю, пракурор пачаў пералічваць самыя распаўсюджаныя варыянты “хабару” медыкаў: каньяк-шампанскае, мясныя і рыбныя дэлікатэсы, чай-кава, цукеркі і кандытэрскія вырабы. Падрабязна апісваючы кожны выпадак атрымання медыкамі “хабару”, аратар зрэдку паднімаў галаву ад папер і непахвальна глядзеў на лекараў, якія сядзелі ў зале. Стваралася ўражанне, што пракурор выкрывае гандляроў наркотыкамі, зброяй ці людзьмі.

Першым не вытрымаў усё той жа Яраслаў Іванавіч. Звяртаючыся нібы да суседа, ён у поўны голас вымавіў:

– Бачыш, Валерый Аляксеевіч, калі мне ці табе пацыент прынясе каньяк ці шакаладку – гэта хабар! А калі дырэктар скрадзе некалькі вагонаў прадукцыі ўзначаленага ім прадпрыемства – гэта бізнэс!

Рогат, які раздаўся ў аўдыторыі, збіў з панталыку аратара. У невялікім горадзе шмат грамадзян ведала аб “вялікім сяброўстве” адданага прыхільніка захавання законнасці з “патрэбнымі людзьмі”, якія не радзялялі паняцці “дзяржаўнае” і “маё”.

Пракурор К. збянтэжыўся, паглядзеў на гадзіннік і заявіў, што праз чвэрць гадзіны пачынаецца судовы працэс з яго ўдзелам.

Папрасіўшы прабачэння, ён выдаліўся.

У тую раніцу быў усталяваны рэкорд працягласці ўрачэбнай канферэнцыі – яна доўжылася ўсяго дваццаць хвілін.

Вяртаючыся на працоўнае месца ў паліклініку, я ўспомніла эпізод са сваёй урачэбнай практыкі, звязаны з праблемай хабарніцтва, якая абмяркоўвалася на пасяджэнні.

У першы год працы ўчастковым тэрапеўтам да мяне звярнуўся пяцідзесяцігадовы мужчына,  прозвішча, імя і імя па бацьку якога казалі пра яго польскае паходжанне.

Высокага, добра складзенага мужчыну з правільнымі і выразнымі рысамі твару, можна было назваць прыгожым, калі б не сінюшна-барвяны колер яго скуры. Было відаць, што ён саромеецца свайго вонкавага выгляду і не разумее, што ж за навала з ім здарылася?

Баляслаў Станіслававіч пачаў размову са скаргаў на афарбоўку скураных пакроваў:

 – Доктар, мне перад людзьмі сорамна! Усе думаюць, што я выпіваю! А ў мяне – ціск, я не п’ю, мне нельга!

У амбулаторнай картцы было адзначала месца працы і пасада пацыента: “Нарыхтоўчая кантора,  дырэктар”.

Апытаўшы і аглядзеўшы хворага, выявіла нязначнае павышэнне ціску, які ў пацыента пачаў падвышацца каля пяці гадоў таму. Прызначыла абследаванне і паўторны агляд пасля атрымання яго вынікаў.

 Час прыёму ўжо набліжаўся да завяршэння, калі ў кабінет зайшоў лабарант і працягнуў мне бланк з вынікамі агульнага аналізу крыві пацыента:

– За дзесяць гадоў працы ў лабараторыі мне ўпершыню трапіла такая “кроў”.

– А чым яна адрозніваецца ад іншых “крывей”, Мікалай? – удакладніла я.

– РАЭ (рэакцыя асядання эрытрацытаў; у цяперашні час – ХАЭ – хуткасць) не вызначаецца. Замест гадзіны, пакладзенай па інструкцыі, я чакаў амаль паўтары гадзіны, – адказаў супрацоўнік.

– І што? – пацікавілася я.

– І нічога! Ні адзін эрытрацыт не выпаў у асадак! – адказаў Мікалай.

Я задумалася. Стаж маёй урачэбнай практыкі тады быў невялікі, а з інстытуцкіх ведаў нічога не прыходзіла ў галаву.

– Так што мне пісаць у калонцы РАЭ – нуль? – лабарант вярнуў мяне ў кабінет.

– Не, Мікалай, пастаўце “адзінку”, будзем далей думаць!

Накіроўваючыся на тэрапеўтычны ўчастак для выканання візітаў на дом, у машыне я яшчэ раз паглядзела аналіз: колькасць эрытрацытаў, чырвоных крывяных цельцаў у перыферычнай крыві пацыента перавышала паказчык нормы ў паўтара раза.

– Так-так, памятаю занятак па тэрапіі, на якім наш выкладчык, дацэнт Тамара Данілаўна Бельская, распавядала аб “згушчэнні крыві” у асоб, якія пакутуюць падвышаным ціскам. Такім чынам, у пацыента – другасны эрытрацытоз на фоне артэрыяльнай гіпертэнзіі, – ахінула мяне.

Ніколі я так не імкнулася дадому, як у той дзень. Дабраўшыся да медыцынскіх даведнікаў, знайшла “кніжнае” пацверджэнне меркаванаму дыягназу.

На паўторным прыёме я азнаёміла хворага з вынікамі аналізаў і ўсталяваным дыягназам. Пацыент запытальна пагледзеў на мяне:

– А што гэта азначае, доктар?

– Гэта паказвае на збядненне крыві вадкай складовай часткай яе, свайго роду згушчэнне крыві. У Вашым выпадку захворванне выклікана падвышаным артэрыяльным ціскам, – растлумачыла я.

– А яно лечыцца? – асцярожна ўдакладніў Баляслаў Станіслававіч.

– Зразумела, але пра гэта трыху пазней. А зараз распранайцеся да пояса, я Вас агледжу, – прапанавала я.

Нічога новага ў стане пацыента ў параўнанні з папярэднім аглядам я не выявіла, за выключэннем ціску: ён быў значна падвышаны.

Я адвяла хворага ў працэдурны кабінет для “забору крыві на біяхімічны аналіз”. Пакуль ён распранаўся, шэптам папрасіла дасведчанага медработніка зрабіць “частковае” кровапусканне пацыенту.

– Так, ведаю-ведаю, мы раней, у пачатку шасцідзесятых гадоў, часта гэтую працэдуру гіпертонікам рабілі: лекаў-то ж не было! – па-змоўніцку вымавіла працэдурная сястра.

Дачакаўшыся заканчэння медыцынскай маніпуляцыі, вярнуліся ў кабінет. Паўторна вымераўшы ціск, пераканалася, што правы былі старажытныя медыкі, якія аддавалі перавагу кровапусканню іншым методыкам лячэння: узровень ціску пацыента знізіўся да прымальных лічбаў.

Гісторыя кровапускання налічвае некалькі тысячагоддзяў: яно было вядома ў Старажытнай Індыі і Старажытным Кітаі. Аб карысці медыцынскай маніпуляцыі разважалі ўрачы антычнасці. У іх ліку, Гіпакрат, старажытнагрэцкі лекар і філосаф, які ўвайшоў у гісторыю, як “бацька медыцыны”. Клаўдый Гален, старажытнарымскі філосаф і медык грэчаскага паходжання, які ўнёс важкі ўклад у разуменне многіх навуковых дысцыплін, уключаючы анатомію, фізіялогію, неўралогію і фармакалогію, таксама быў прыхільнікам “крывавай” лячэбнай працэдуры.

Кровапусканне прапісвалі дактары сярэднестаражытнага Захаду і Ўсходу. У Еўропе аж да канца дзевятнаццатага стагоддзя, адабранне пэўнай колькасці крыві хворага з’яўлялася масавым тэрапеўтычным і прафілактычным сродкам.

У пачатку васьмідзесятых гадоў мінулага стагоддзя яшчэ не было годных прэпаратаў для правядзення тэрапіі супраць згортвання крыві. Я прызначыла свайму падапечнаму некалькі кровапусканняў, аспірын, комплекс вітамінаў і агульнаўмацавальных сродкаў. Парэкамендавала хвораму ашчадлівы рэжым працы, умераныя фізічныя нагрузкі, пераважней – хадзьбу, рацыянальнае харчаванне з абмежаваннем бялкоў жывёльнага паходжання – мяса і субпрадуктаў (шчыра кажучы, усё тое, пра што прачытала ў разумнай медыцынскай кнізе напярэдадні паўторнага агляду).

Прыкладна праз месяц у кабінет зайшоў Баляслаў Станіслававіч. У руках ён трымаў букет белых гваздзікаў і вялікі плоскі скрутак у шэрай упаковачнай паперы.

Прывітаўшыся, ён папрасіў прабачэння за ўрванне:

– Я ж сёння не запісваўся на прыём да Вас!

– Не хвалюйцеся, на сёння мы ўжо ўсіх “вылечылі”! – жартам адказала я на прывітанне і запрасіла пацыента прысесці.

– Не-не, я ўсяго на хвіліначку! – быў адказ.

Уважліва разглядаючы візіцёра, я не разумела, што ж ў ім змянілася?!

Мужчына падышоў да мяне і працягнуў букет:

– Гэта Вам, доктар! У знак падзякі за лячэнне!

Пры бліжэйшым разглядзе я зразумела, якія змены ў абліччы пацыента мяне здзівілі: колер яго скурных пакроваў набыў звычайнае для здаровых людзей бледно-ружовае адценне. І манеры мужчыны сталі іншымі: зніклі сарамлівасць і няёмкасць, уласцівыя яму ў першае наведванне лекара.

Заўважыўшы мой погляд, “нечаканы госць” распавёў, што акрамя змен вонкавага выгляду, ён адзначае і значнае паляпшэнне самаадчування.

– Я зараз зусім іншы чалавек дзякуючы Вам! А гэта – маленькі падарунак да Дня медыцынскага работніка!

І працягнуў мне прамавугольны скрутак памерам прыкладна шэсцьдзесят на трыццаць сантыметраў.

 Я падзякавала дарыльшчыка за кветкі, а ад спакаванага прадмета адмовілася.

– Не крыўдзіце мяне, калі ласка, Нэлі Гаўрылаўна, тут цукеркі да свята! Я ж спецыяльна для Вас з Прыбалтыкі іх прывёз! – дрыгнуўшым голасам вымавіў наведвальнік.

Так і адбылося маё першае “грэхападзенне” – супраць прыбалтыйскіх канфет я выстаяць не змагла.

Зняўшы дома шэрае пакаванне, я ўразілася маляўнічаму афармленню кардонкі. Яе глянцавы верх упрыгожвала каляровая фатаграфія вытанчанага срэбнага чайнага сервіза дзіўнай прыгажосці; на абароце кардонкі значылася – “Кандытэрская фабрыка “Лайма”, г. Рыга.

Неўзабаве прадставілася магчымасць паспрабаваць змесціва скрыначкі. Да нас у госці прыехала мая мама, аматарка салодкага. Убачыўшы падарункавы набор шакаладных прысмак, пракаментавала:

– За пяцьдзесят пяць гадоў жыцця я такой прыгажосці не бачыла!

Паспрабаваўшы цукерку, дадала:

– І смакаты!

Я яшчэ доўга не адважвалася выкінуць пустую кардонку – ужо вельмі добрая была фатаграфія на ёй!

P.S. Пазней Баляслаў Станіслававіч рэгулярна наведваўся ў паліклініку для здачы аналізаў і кансультацыі ўрача; цячэнне яго рэдкай хваробы набыло стабільную і прагназуемую форму.