Навуковы атэiзм...

Навуковы атэізм ці пра ролю грамадскіх навук у падрыхтоўцы ўрача

У савецкія часы ў адукацыйную праграму вышэйшых навучальных устаноў краіны былі ўключаны  грамадскія навукі. Выкладчыкі пяці-сямі кафедр (у залежнасці ад профілю ВНУ) навучалі студэнтаў асновам марксізму-ленінізму, гісторыі Камуністычнай партыі, палітычнай эканоміі, дыялектычнаму матэрыялізму, марксісцка-ленінскай філасофіі і г.д.

Мае ўзаемаадносіны з прадметам “Гісторыя Камуністычнай партыі” я апісала ў аповедзе “Генетычная памяць”; сёння ж я раскажу пра іншую грамадскую дысцыпліну – навуковым атэізме.

Ініцыятарам успамінаў студэнцкіх гадоў з’явілася мая сяброўка Рая Галь. Яна патэлефанавала і падзялілася сваімі адчуваннямі ад праведзенай ёй вакцынацыі супраць COVID-19. Мая аднагрупніца – практыкуючы ўрач у Ізраіле, дзе імунізацыя медыкаў супраць каранавіруса з’яўляецца абавязковай.

Раечка прышчапілася вакцынай BioNTech/Pfizer, распрацаванай нямецкай кампаніяй BioNTech і амерыканскім фармацэўтычным канцэрнам Pfizer.

Ныхітрую працэдуру актыўнай імунізацыі мая сяброўка перанесла добра, нават адзначыла “некаторае павышэнне жыццёвага тонуса”.

Пра гэты пабочны эфект вакцынацыі можна было і не казаць: нават на адлегласці трох з паловай тысяч кіламетраў я адчувала мажорны настрой сяброўкі.
 
Раечкіна апісанне працэдуры правядзення прышчэпкі плаўна перацякло ў апавяданне аб працы, рамонце ў кватэры, які ніяк не завершаць “гэтыя арабы”, нагадаўшы мне, што адразу пасля абнаўлення жылля чакае нас з мужам у госці.

 Абмяркаваўшы бягучыя пытанні, як заўсёды, перайшлі да ўспамінаў студэнцкага мінулага. Акрамя ўстойлівай эмацыйнай узаемасувязі, сябровак у той час аб’ядноўвалі “матэрыяльныя інтарэсы”. У тым сэнсе, што Рае, як і мне, трэба было здаваць іспыты толькі на “добра” і “выдатна” – на стыпендыю (Раечка пражывала з маці-пенсіянеркай; у нашай шматдзетнай сям’і адначасова было два студэнты вышэйшых навучальных устаноў).

Я ўжо і не ўзгадаю, чаму Раечка загаварыла аб падрыхтоўцы да іспыту па навуковаму атэізму (у сучасным разуменні – навуковы скептыцызм у адносінах да багоў).

Сяброўка ўспомніла, што, скарыстаўшыся прадстаўленымі для падрыхтоўкі да іспыту днямі, я з’ехала ў Целяханы і вярнулася напярэдадні дня праверкі “бязбожных” ведаў.

Да майго прыезду сяброўкі, Рая і Таіса, праштудзіравалі амаль увесь падручнік; я падключылася да кампаніі на заключным этапе вывучэння “найважнейшай” медыцынскай дысцыпліны.

– Ну вось, прыбыла прагульшчыца! Пазней не магла?! – абурылася Рая.

– Уласна, я і збіралася прыехаць заўтра. Але цягнік “Баранавічы-Полацк” прыходзіць у Віцебск у дзевяць трыццаць раніцы, з вакзала да інстытута дабірацца яшчэ паўгадзіны. Не магла ж я дазволіць сабе спазніцца на экзамен, які пачынаецца ў восем гадзін! – спакойна адказала я сяброўцы.

– Вось атрымаеш тройку, будеш ведаць! – уклінілася ў дыялог Тошка.

– Я – вучылася! – вымавіла я з інтанацыямі закаранелага двоечніка.

– Як жа, можна падумаць, што ў цябе на гэта быў час! – чмыхнулі сяброўкі, якім не хацелася вяртацца да вельмі надакучлівай вучобы.

– Вядома, было, амаль суткі: дарога дадому і назад! – з нявінным выразам твару адказала я.

– Ну-ну, – усумніліся дзяўчынкі ў “нямэтавым” выкарыстанні мною начнога часу ў цягніку.

Адпачыўшы, сяброўкі працягнулі вучобу. Стараннасці вандроўніцы ледзь хапіла на дзве гадзіны; яе нястрымна вабілі старажытнагрэцкія багі Гіпнас і яго сын Марфей (багі сну і сненняў).

Усё больш паддаючыся сілам багоў, якія перасягаюць, бясколерным і апатычным голасам, я вымавіла:

– Усё, дзяўчынкі, я пайду ў суседні пакой … паміраць.

Сяброўкі насцярожыліся: мне ніколі не быў уласцівы песімізм. Убачыўшы іх спалоханыя твары, паспяшалася супакоіць дзяўчынак:

– Ну, калі не памру, то хоць пасплю!

Пасля апошняй фразы, сказанай Раечкай у тэлефоннай размове, перад вачыма ясна ўзніклі падзеі дня здачы экзамену па навуковым атэізме.

Студэнтаў тэсціраваў загадчык кафедры, дацэнт Хобатаў Генадзь Аляксандравіч; адзнака па навуковым атэізме ўваходзіла ў ацэначную ведамасць выпускных дзяржаўных іспытаў медыцынскага інстытута.

 Прыйшла мая чарга адказваць. Я пачала адказ з бяспройгрышнага сказа, які ў той час яшчэ не атрымаў рэпутацыі распаўсюджанай фразы:

– Нішто так не ўпрыгожвае асобу, як актыўная жыццёвая пазіцыя …

Генадзь Аляксандравіч усміхнуўся: ён адразу раскусіў прыём студэнткі, якая не валодае дасканальнымі ведамі прадмета.

– Так-так, Лукашэвіч (дзявочае прозвішча аўтара), працягвайце!

Марку Твену, амерыканскаму пісьменніку, журналісту і грамадскаму дзеячу, прыналежыць выслоўе:

– “Калі казаць праўду, то не трэба нічога запамінаць”.

Вось я і працягвала “казаць праўду” па пытаннях выцягнутага білета. Гэта не складала працы: мой бацька, Лукашэвіч Гаўрыіл Карнеявіч, інвалід Вялікай Айчыннай вайны, быў перакананым атэістам. Да сарака гадоў я пражыла няхрышчанай “язычніцай”, так што, як кажа сучасная моладзь, “была ў тэме”.

Загадчык кафедры ацаніў мае веды навуковага атэізма на “выдатна”; Тошкі і Раечкі – на “добра”.

Вось гэты эпізод і ўзгадала “злапомная” Рая ў нашай тэлефоннай размове:

– Мы з Таськай чатыры дні вучыліся, а ты ці то “памірала”, ці то спала! І вось, калі ласка, вынік!

– Уся справа ў колькасці навучальных дзён, Раечка. Я ж з’ехала адразу пасля папярэдняга іспыту, і ў цягніку пачала рыхтавацца да наступнага. А вы з Таськай адправіліся ў кіно! І атрымалася ў мяне пяць навучальных дзён, а ў вас – усяго чатыры! Вось і адзнака ведаў аказалася прама прапарцыянальная часавым затратам на падрыхтоўку да экзамену! – выстраіла я лагічны ланцужок, тлумачачы сяброўцы прычыны майго сумнеўнага дасягнення саракагадовай даўнасці.

– Добра, добра, заўсёды ты знойдзеш усяму тлумачэнне! – пагадзілася Рая, змяніўшы тэму размовы.

Набіраючы гэты тэкст, удакладніла, без ведання якіх грамадскіх навук не можа адбыцца цяперашні беларускі лекар?

Аказалася, што з восені 1992 года ў нашай Alma mater (лац., даслоўны пераклад – маці, якая корміць), Віцебскім дзяржаўным ордэна Дружбы народаў медыцынскім універсытэце, функцыянуе кафедра сацыяльна-гуманітарных навук.

– Цікава, якія менавіта веды атрымліваюць цяперашнія студэнты на кафедры з такой сімпатычнай назвай? – падумала я.

Сайт Віцебскага медыцынскага універсытэта адказаў “дапытлівай” пенсіянерцы:

 “У Адукацыйным стандарце па цыкле сацыяльна-гуманітарных дысцыплін выдзелены чатыры інтэграваныя модулі: філасофія, эканоміка, паліталогія, гісторыя.
Інтэграваны модуль цыкла сацыяльна-гуманітарных дысцыплін – гэта сістэма абавязковых навучальных дысцыплін, аб’яднаных у абязковы модуль, і спецыялізаваных модуляў па выбары, якія базуюцца на прынцыпах навуковасці, міждысцыплінарнасці і практыкаарыентаванасці …”

Я двойчы перачытала азначэнне інтэграванага модуля: усё ясна.

Адно толькі незразумела, што важнейшае ў практычнай рабоце ўрача: “абавязковыя навучальныя дысцыпліны з абязковага модуля” ці “спецыялізаваныя модулі па выбары”?

Гэтыя разважанні наштурхнулі мяне на крамольную думку; я засумнявалася ў прафесійнай прыдатнасці маёй сяброўкі Раісы. Не ведаючы аб існаванні інтэграваных модуляў, яна паспяхова працуе доктарам у краіне з найвышэйшым узроўнем развіцця медыцыны. Непарадак …

Бадай, патэлефаную ёй у суботу, распавяду аб навінах. Заадно і суцешу: здаючы іспыт па навуковым атэізме ў наш час, уся троіца атрымала бы аднолькавыя адзнакі – нездавальняльна.