Нуькер

(Гьикая)

Гьамид фадлай, кьец1ил к1вачер рагъул циз авадарна, селди кьерез янавай к1анч1унал аукьнавай.Ада вичин беденда гьатнавай ажугдин ифин секин жедат1а лугьузвай, амма вац1ун цин къайивили адан чанда гьатнавай ц1ай генани къизгъинарзавай.Секиндизавахьзавай цин рагъулвал, вичин уьмуьрдин рагъулвал хьиз аквазвай адан вилерикай вичин уьмуьрдин шикилар карагзава, на лугьуди им лап фад акур ахвар я.Цин винел алаз къвезвай гьавадин куркурар к1анч1унихъ галк1анмай ч1идгъерда акьаз, ван тийиз хъиткьинзава - Гьамидан хиялра уьмуьрдин шикилар пайда жез гьа и куркурар хьиз квахьзава.Анжах цин винел куркуррин гелер аламукьзавач,анжах хиялра туп1алай ийизвай алатай уьмуьрдин йикъари, сятери,легьзейри Гьамидан рик1е чук1ул ч1угур хьтин гел тазва...

...Са йис хьанва Урусатдин са шегьердай ам хтана.Гьелбетда, Гьамидаз ана лап хъсанзавай: армиядай хтайдалай кьулухъ ада и шегьерда институтни куьтягьна, к1валахни ийизвай,ам областда машгьур спортсменни хьанвай, адаз вичин хсуси к1валерни хьанвай.Анжах ам эвленмиш хьанвачир Рушар шегьерда хъсанбурни авачиз тушир; урус,татар, эрмени рушарни танишбур авай, амма рик1и жуван хуьруьн рушарихъ,лезги рушахъ ялзавай.Бубадини са шумудра,"хъша" лугьуз, чарар ракъурнавай.

Эхирни Гьамиддиде-бубадин патав хтана.Гьамида абуруз чпин хуьруьнви Мавлудан руш Марал к1анзавайди лагьана.Гадани руш чеб чпел ашукь я,  мехъер башламишун я.
кьве патан мирес-варисни рази я - башламишна гьазурвал ийиз мехъериз.Ври шад я, сиверик хъвер ква, к1вачерик-звер.К1анзавайди гьа къе-пака мехъер башламишун я.
Амма, рагъ алай гуьлуьшан гатун югъ т1урфан акьалтна ч1ур хьайиди хьиз, ч1уру хабарди хуьруьн вири жемят къарсатмишна.Ч1ураллай дана хкизфейи Марал гел галачиз квахьна..Юкъузни, йифизни къекъвена хуьруьнвияр, амма руш жагъанач.Милицаярни къекъвез хьана, телевизордай, газетрайни малуматарни гана,
амма  са файдани хьанач. Руш жагъанач.

Рик1 ч1улав хьайи Гьамид, гьар юкъуз физ, вац1н кьерени, дагъдин рагарани къекъвез хкведай. Гьа ик1 пуд варз алатна Йикъарикай са юкъуз Гьамидал вац1ун кьере таниш тушир са атлу дуьшуьш хьана.Салам гана,балк1андилай вижеваз яшар хьанвай итим эвич1на.Жузун-качузун хьана ва рик1е дерт авай Гьамида Вмчмн свас квахьайдакай яшлу итимдизни суьгьбетна.

    -Эй, чан хва,- гьайифдивди лагьана таниш тушир касди.-Заз уьмуьрда гзаф крар акуна.Амма зи ч1хи буба,Аллагьдин рагьмет хьуй вичз, мадни гзаф ук1уь-цуру, и чилин винел хьайи ва хъижезмай крарни акур кас тир.Эхь,эхь. адаз гьа вичин девирдай къенин йикъар акур кас тир.Вич жегьил вахтуна адакай хандин нуькер хьанай.Зи рик1ел алама адан акьуллу келимаяр вири. Ада лугьудай: " И чилел жезвай кьван ч1уру крарикайни, къени к1валахрикайни, алчавилерикайни мердвилерикай чаз хабар жедай,амма жуван сивиз дап1ар яна, куьлегтвац1уз гадарна к1ан жедай, тахьайт1а жув гьа вац1у тухудай".

Са гъвеч1и геренда кьуьзуь кас,вац1уз килигиз,кис хьана.Ахпа ада,кьил хкажна,давамарна: -Яраб и вац1у шумудни са факъир рагарални къванерал гьалчиз,
кук1варнат1а!  Амма вац1ун тахсир туш им, инсанар ава гьа..а...ахьтин инсанар ава хьи вагьшийрилай пис...Гьаниз килигна, хва,За ваз са меслят ийин.Куь хуьре, я къуншийрал алай хуьрера ва мукьвал алай шегьерда вун са девлетледан нуькервилиз алад.Абуруз гила чеб хуьдайбур яни, гьик1 ят1а лугьузва, ам ваз хъсан чида .

  -Телохранителар ят1а? -жузуна Гьамида.
  -Гьахьтин са гаф ван хьана заз,чан хва,амма гьик1 лагьайт1ани, мана сад я, гьа нуькер я ман.Эгер вахъ кьил ават1а фагьумдай, рик1 ават1а, къаст кьилиз акъуддай ва вафалу ят1а вун ви ярдиз, ваш ам жагъида.. Чан аламат1ани,аламачт1ани...

Ингье, идалай кьулухъ ругуд варз алатна.Гьамид, гьа кьуьзуькасди лагьайвал,
нуькер хьанва.Шегьерда т1вар-ван авай Серфединан рик1 алай нуькер.Вуч к1валах тапшурмишайт1ани вичин хузайинди,Гьамида гьа лагьайвал тамамарддай.Яваш-яваш Гьамид Серфединан дустарихъ галаз таниш хьана.Адан дустарни гьа вич хьтин пулар авай, чпи лугьудайвал,"чан аламаз уьмуьрдикай лезет ч1угвазвай "карчм итимар", и девирдин гъавурда хъсан акьунвай "политикар" тир.Гьар гьяддин юкъуз абур кьуд дустни гагь садан ,гагь муькуьдан к1вале межлисар къурмишиз к1ват1 жедай.
 Чпи чпиз абуру "кьуд мушкетер" лугьудай ва абурун нуькери гьа ик1 тикрардай.Гьар са "мушкетердихъ" вичин "оруженосец", нуькер жедай.Хузайинар  хъвана кефиниз акъатайла, межлис нуькеррри давамардай.Гьамида ички хъвайиди тушир ва и межлисрални хъваначир.Садра ада хъун тавун себеб яз, нуькеррикай  сада зарафатна: " Яда, вун халис дищегьли хьиз я,"хъвадач", "жедач" лугьуз.

   Гьамидаз адан ягьанатдин зарафат хуш хьанач ва ада вич вичихъ агъунвай нуькер чеб ацукьнавай кьвед лагьай мертебадин айвандилай гьаятдиз гадарна.Са варз кьван хьана к1вач кьец1и хьайи нуькер Гьамидаз такуна., амма идалай кьулухъ мад Гьамидахъ галазсадни ягьанатдивди раханач.Гила нуькерар адахъ галаз дустар хьана.Гила хъвана пиян хьайи нуькерри чпи авур ва чпин хузайинри авур "кьегьалвилерикай" , сада садалай артух ч1агур хъийиз, Гьамидаз суьгьбетар ийиз хьана.

   Гьа ик1, са сеферда пиян хьанвай нуькерривай Гьамидаз Маралан кьисмет гьихьтинди хьанат1а, чир хьана.Сифтедай ажугъ акатай ва рик1е кьисас вахчунин мурадавай Гьамидан фикир алчахар ва абурун хузайинар гьа и к1вале ягъун тир ( абурув тапанчияр, автоматар, гьатта гранатарни гвай), амма ада вичин хиял эхиримжи легьзеда дегишна."Йиф алатуй"- фикирна ада,- са т1имил фагьумни хъийин.Гьак1 яна кьиникьабуруз са гужни туш. Йиф алатуй..."

   ...Вичин рик1е авай къаст чуьнуьхна, Гьамид кутугай вахт атунал вил алаз акъвазнавай.Ингье,са гьяддин  юкъуз "кьуд мушкетер2 кьуд нуькерни кьуд дишегьли галаз, т1ебиатдикай лезет къачуз. Гьамидан хуьруьн патав гвай вац1ал фена.Т!уьн-хъун ийизвайбурун патавай къарагъна.
Гьамид вац1ун кьерез селди гъанвай к1анч1унал ацукьнавай.Адан вилкефчийрин т1уьн-хъунин эхирдал алай.

  Дели ван ийизвай магнитофон яваш хьана, суфрадихъ анжах нуькерар амукьна, хузайинар михьи гьавадал, винелди дагъдиз хкаж хьана. Чпин ханумарни галаз абур гьарма са рекьяй физвай. Гьамидаз к1анзавайди гьа и кар тир.Автоматни къучуна, ам чинеба Серфединан геле аваз фена.

  Вац1ун кьилел тикдиз хкаж хьанвай дагьдиг рагал адаз Серфединни адан ханум акуна. мад Гьамидавай вич гьамиша хьиз сабурлувилелди тухуз хьаначИ раг адаз гила вуч чка ят1а чизвай.Гьавиляй бейхабардиз кьулухъай атай ада к1евиз, векъи ванцелди гьарайна: "Гьик1 хьана, алчах, мад са дишегьлидин кьилел бедбахтвал гъиз к1анзавани?"

   И бейхабар гьарайди тапанчи ягъай эсерна. Серфедин садлагьана кьулухъ элкъвена, дишегьли и легьзедикай менфят къачуна, са патахъ катна.Рахайди вичин нуькер Гьамид тирди акурла, Серфединан лугьур-талгьур квахьна.Садрани вичин
чиниз экъеч1 тавур Гьамид гила вичив и тегьерда къаб алаз рахада лагьана, ам ч1алахъ жезвачир.

  -Вахъ вуч хьанва? Вуна "хъач" янавани? серсер хьана Серфедин.
  -"Хъач" вунани вахъ галай ламран рухвайри ягъа.Зун квехъ, алчахрихъ галаз са
шумуд вацра санал хьанат1ани, за зи намус, виждан, инсанвал михьиз хвена.
   -Яъ, ибур вуч гафар я? Зун ви гъавурда акьазвач.Ваз вуч к1анзават1а, ачухдиз лагь
    -Ачухдизни лугьуда, анжах авай авайвал, хьайивал лугьуз жедат1а, чидач.Саки са йисан идалай вилик гьа и рагал вуч хьанат1а, рик1ел хкваш, угъраш, гъиле автомат чуькьвез, виликди фена Гьамид.
     -Зи са йисан ваъ, са вацран вилик вуч хьанат1а рик1ел аламач,-
 ягьанат кваз жаваб гана Серфедина.
     -Вуна Маралаз вуч авуна, кепеюгъли?
     - Заз са Марални чидач, ваз завай вуч к1анзава?-кич1 акатна Серфединак, Гьамид вичел автомат гваз къвез акурла.-Ви гъилевай автомат са патахъ ая, са сеферда лашунини яда, лугьуда.
       -Лашуни ядани, автоматди - ваз гьеле аквазма.Амма вуна заз жаваб це, ч1ура авай дана хкиз фейи руш, игье и хуьряй( ада т1уб туьк1уьрна вац1ун кьере авай хуьрел) тир руш вуна рагалай гадарна, вучиз кьена?
      -Агьан,гила рик1ел хтана. Амма ам за гадарнач. ам вич аватайди я,-ик1 яргъалди рахаз, Серфединаз вичин кьилиз са чара ийиз к1анзавай.Адаз гила дугъриданни кич1е хьанвай+ вучизлагьайт1а автоматдин луьле адан пелез килигзавай.
    -Гардандин к1арарай акъудда за куьн вири, анжах заз сифте кауьне куь алчахвал ачухарда.Гьелбетда, заз и кардикай  нуькерривай хабар хьана. заз вири чизва, амма заз ви сивя ван хьана к1анзава.Тахьайт1а, хиве кьадай уьтквемвал авачни?-автоматдин затвор ялни ахъайгъайла, Серфединан вилер са т1имил амай хъиткьиниз.
      -Заююза лугьуда, гьамид, чан Гьамид, анжах автомат къакъуд са патахъ. Заз ам вуж ят1ани чидачир. За..за адаз са зат1ни авурди туш. Ам захъ галаз шегьердиз хтунал рази хьанач. ахпа...лварзавай, Гьамдавай т1алабзавай, минетзавай.Амма Гьамидан вилерикай Сеофедина гьик1 рагал мукьва жезвай
      - Вуч "ахпа" къурумсах?Вуч хьана ахпа.
      - Ахпа ада рагалай хкадарна.
      -Вучиз, вучиз хкадарна?! Вун гужуналди гьавалат хьайила, катдай рехъ амачирла, амайди са раг тир, раг.-Гьарайна Гьамида.-Гьавиляй инай хъфидай рехъ вазни амач.Анжах раг я амайди. Алад,хкадра.
   
Автоматдин хура туна, Гьамида Серфедин раган кьилел кьван кьулухъди ракъурна. Серфединан  вилери, меци ялварзавай.Гьамидавай т1алабзавай, минетзавай.Амма Гьамидан  Серфедина гьик1 рагал мукьва жезвай Маралал гьужумзават1а, карагзавай.
эхи ийиз тежер шикилди адан рик1е са к1ус кьванни регьим  тунвачир.Адаз Серфедина лугьузвай гафарин ванни, мумкиня, къвезвачир жеди.Виликди,кьисасдин къастуни вичин душмандал ракъурзавай Гьамидан чпара авайди са ватир - Марала, рагалай аватдайла, гьаргъай ван: Гьа..ми....и..ид!

  бирдан адаз патавай "Гьамид" лугьуз минетзавай ван атана.Автоматдин шейт1андихъ т1уб акална вичелди ч1угвадалди, Серфедин рагалай фена.Адан "А..а.."дин ванциз рагалайавтоматдин "тра..та жаваб гана. Патрумар куьтягь хьайи
автоматни Гьамида рагалай гадарна.Ам вац1ун кьерезхтана.Касни амачир, агьвлатдикай хабар хьайи агъаяр чпин нуькерарни галаз катнавай.Гьамид мад са геренда вич ацукьай  к1анч1унал ацукь хъувуна.Адан рик1ел вичиз кьуьзуь касди
вичиз лагьай гафар хтана.Эхь, гьа касдин меслятдалди Гьамидакай нуькер хьанай.Нуькерди вичин къастни кьилиз акъудна.

  Вчин чин-гъил чуьхвена, гуя ада вичин гъилералди са мурдар зат1 кьуна, рагъул вац1уз ва кьакьан дагъдиз килигна, вичи вичк са вуч ят1ани мурмурна, Гьамид райондин милициядин идарадиз рекье гьатна.Бирдан рекьелай элкъвена, вичел алай Америкадин солдатрин куртка хт1унна, вац1уз гадарна (ам Серфедина къачурди тир),
ахпа ада вичин рехъ давамарна.