Сенах белгалдоал дин мифологех мустафа ганижев

   СЕНАХ БЕЛГАЛДОАЛ ДИН МИФОЛОГЕХ  Мустафа Ганижев
      (чем отличается религия от мифологии)

   Нагахьа атта миф да оалаш хиларо хьагойтар да халкано къаьна дувцар яхача ханах, наьха вахарах е оалам (сказание) цхьа тамашне т1ехьа лакха хулашбола болхах дувцар из хулаш ладувг1ачо. Х1аьта мифалоги 1илма долаш хьагуладу царех истори, оаламаш (сказания).
     Мифах тешар е ца тешар хул саго бешбола хоржам, из деша-чун ло1амага хьажа. Массала г1алг1ай да миф «Пхьармат», цун-ах тешар хул астаг1а, д1агойта хинадаьннар (факташ) доацаш, цу къаьнача тамашнеча дувцаро сомабоаккх къаман сакхетам.
     Х1аьта дин (религия) да сакхетаме саг тешаш хилар цуна бу-хе дог тешар а долаш. Дин да саг тешар хургдолчох е тешаш хилар ца гучох ер да из бакъдар ала. Иштта динаца хул сага тешам т1абоадаш массихана мог1альни-оамалта тоъбоарамаш (морально-нравственные нормы), цо саги д1алелара хоадамбеш, наьхаюкъарленгахьа (обществе) а, иштта дина тоабашта юкъе а.
     Дин дукхаг1чох бухе соцаш хул кхаь д1адерзаргахьа (направлениям):
1.. Тараматал (язычество) да адам т1атовжар тешаш кхоллама (творению), деррига Коллашвола Даьлах ца тешаш. Массала: Маьлха Даьла иштта кхы а цу тайпар сакхетам хилара. Нах тешар Фаллосах, бер хьадойта маьже из хиларца. Тараматала т1атовжар хьаденад хьалха саг1адаккхарца (жертвоприношение) бежан дувш мо саг а саг1ийна вувш, кхолламан низ бахьанце.
Листа уж дина 1аьдалаш (обряды) дувзадана хиннад нах бувшар-г1аттара доккха той (сексуальная оргия), цига бераш хилара 1одеш, уж мо бераш саг1ийна доадеш – массала Малх Даьла (Молоху). Иза мо х1ама Бусалба дино е кхыча динаш ца могадеш геттар, из тараматала болдх хилара.
2.. Будда дино маьхедоаккхаш саги вахара дола философи, цхьа маллаг1а д1алелар долаш саг шийна т1ахьожаш (самонаблюдение) дина 1аьдалаш кхоачашдуча хана вахара тешаш, цу сага новкъостал хулаш вахача хана, иштта валача а саг хилар кхоач-аш хулаш, дукха даржа лакхлуш дика е во довзарца.
3.. Динах саг тешара бухе доаг1а Кхолламан да вола Даьлах саг тешар, хала дезаш, Лакхера Хьаькъалте (Разум) из хиларца даима хана ха йоацаш е даьхал доацаш. Иштта:
Иудаизман дин бухе доаг1аш кхетама пхеъ жай, цох Мувсай библи хулаш;
Кераста дино т1аэцаш деррига библи дукхаг1чох Керда васи (Новый завет);
Х1аьта Дин Исламо т1аэцаш дукхачох Къоран, Товратаца дувзадана хилара, д1ататтар доацаш Кераста дина мог1ални-оамалта духьоттараш (морально-нравственные принципы).
    Цу кхаь дино лу сага вахара кхетам, оттабеш ийдам (отношение) адама юкъе, ма1ача сага, кхалсага юкъе, дезалашта юкъе, сакхетам дег1аба хулаш, мишта ваха веза саг кхетавеш, нах шоаш безаргболаш, къаьстта юхе бола нах.
     Дика-во къостадеш хила, сгаца тешам хилара ваха а, вала а.
       Иштта ха доаг1а сага, малаг1а къоастам блоал Динае, Мифологине юкъе. Мифо гойтац сатешар (убеждение) хилар сагаца из саг тешаш цох Дин хулаш. Бусалба сага эшар хул ше кхеллача Аллах1а тешар, Цуна ше лай хилара дикан а, безама а кхела раьза хулаш. Саго ше тешачох, доаг1ар хьаэц, ваха-вала бусалба саг хиларца.
....                19. 07. 2024 ш.