Поэт Колумбым шарныме кечын

         
2024 ий 8 декабрь кечын "Марий сигундр" полатыште Валентин Колумбым шарныме кече эртыш.
Тиде кечын Валентин Христофоровичын  у"мыржо" ку"рылтын. Жап вашке эрта. Ынде 50 ий тале поэт деч посна илена.
Тудо Морко район Мызэнер ялыште  1935 ий 3 майыште шочын.Ик ий гыч ешыже Пумор ялыш  илаш куснен. Ачаже Христофор Степанович  Декин волисполком секретарьлан ыштен,аваже Простоковья(Перасковья) ялозанлык пашаш коштын. Валентинын кок изаже, Модест ден Владимир лийыныт.  Фронт гыч ачаже ден Володя изаже по"ртылын огытыл.
Христофор изинек ушан рвезе кушкын.Вичияш  лудаш тунемын.1948 ийыште  ту"налтыш школым пытара,вара Волаксола шымияш,Весшу"рго" "кыдалаш школлаште тунемеш. Сайын тунеммыжлан  туныктышо  рвезылан  Колумб фамилийым налаш ойлен.Христофор Колумб  нерген историй урокышто  первооткрыватель  семын палдареныт.
1950 ийыште латвичияш  рвезын «Комсомол билет» почеламутшым «Марий коммуна» газетеш савыктеныт. Дмитрий Кульшетов ты почеламутлан мурым возен.
1954 ийыште марий рвезе Максим Горький лу "ман Москосо литературный институтыш тунемаш пура.Тунемме годымак икымше  сборникше лектеш.Руш поэт Лев Ошанин самырык поэтын возымыжым  ку"кшын аклен.
 Марий кундемыш по"ртылмек,Морко райком комсомол,вараже  Йошкар-Оласе радиокомитетыште, Марий книга издательствыште  ту"н редактор, тушеч  1972 ийыште «Ончыко» журналыш   кусна. 1968 ийыште Олык Ипай лу"меш Марий комсомолын лауреатше лиеш.
Ачам, Аркадий Букетов,Валентин Колумбым лишке пален.Ачам ойла ыле:
- Поро кумылан йолташем лийын."Висвис шыргыжеш" книга сборникемлан рецензийым возыш. Книга 1974 ийыште лектын.Тушко поэме,почеламут-влак пуреныт...
Ачамын шуко марла книгаже книга шкафыште лийын.Изирак  пушкыдо коман  марий поэт-влакын  сборникышт поче-поче шогат ыле.Туштак лишке йолташыжын сборникшат верым налын. Ачам колымо деч вара ик книгат, манаш лиеш, мыланем логалын огыл. Чыла ачамын книгагудыжым Галина шу"жарем налын. Шуко книгаште возышо авторын тыланымашыже, кидпалыш, могай жапыште по"леклыме кече возалтын.
Чынжымак манаш гын, Аркадий Иванович ден Валентин Христофорович чот лишке йолташ лийыныт. Ачам илымыже годым ик гана  мыланем тыге каласен:
-Морко райкомышто ыштыме годым Йошкар-Олаш пу"йым эмлаш миенам ыле.Тунам Валентин "Ончыко" журналыште ту" н редакторлан пашам ыштен. Ленин садыште Валентин Колумбым ужым. Мыйже Петр Апакаев йолташем дене пырля ошкылынна. Тудо "Онарыш" мемнам у"жо". Кас марте кумытын мутланен,кочкын-йу"ын шинчышна.  Валентин шке декже  малаш у"жо"...
Пачерым почмек, ачам поэтын аважым ужын.Туштак Ольга у"дыржо" пелен шоген.Пелашыже да Юра эргыже Москош каеныт улмаш.
-Пырля диваныште иза-шольо семын о"ндалалтын малышна..., - тыге ойлен ачам.
   8 декабрь 1974 ийыште кенета  поэтын у"мыржо" ку"рылтеш. Морко поселкышто Валентин Колумб лу"меш урем уло, Пумор ялыште бюст шога…
   Марий литературышто  самырык  классик  Валентин Колумб дене шарнымаш кечын  вашлиймаште журналист  Владимир Козлов  рушла палемдыш:
-Валентин Колумб - представитель мужской марийской поэзии.
  Герман-Георгий Пирогов - марий йылме гыч рушлаш кусарыше прозаик. Тудо ик фразым рушла каласыш:
- Колумб никому не завидовал.
  Надежда Кульшетова, Валерий Кульшетовын пелашыже,Валентин Колумбын   "Первый танем" почеламутшым мурыш савырен, фортепьяно дене шоктен, шкак мурыш. Семже пеш ныжылге, колыштмет веле шуэш:
- Лай мардеж лияш ыле мыланем...Угыч мием тый декет...Тый улат мыйын первый танем...
Чынжымак,чонеш логалше муро.
   Иван Богомолов - су"ретче. "Илыше ву"д" поэме-эпослан, кушто марий йу"ла нерген возен, келшыше образым налын, су"ретым су"ретлаш шона.
  Вячеслав Александров ,поэтын родыжо,Пумор ялыште Валентин Колумблан шындыме бюст нерген мутым лукто.Бюст чынжымак шога,корно веле Пумор ялыш уке. Садлан ни экскурсий,ни погынымашым ышташ огеш лий...Тудын уныкаже Елизавета йочалан келшыше рушла почеламутым йонгалтарыш.
  Алена Антонова шкеже Морко район Но"репсола ял гыч. Валентин Колумб семынак, философский почеламутым рушла да марла воза.Тыге рушла мане:
- Колумб взял псевдоним первооткрывателя-исследователя .Его философия раскрывает человека мыслями, широтой души. Он - философ мужской души,а я философ женской души.
  Алена Антонован у"дырамаш-влак нерген почеламутшо чонешем  мут-влак кодыч:
-Сын погиб..Глаза опустошены...вмиг поседела...
 Ава, ватышт,шке эргыштым,марийыштым СВО-што йомдарыме нерген  марла возымо почеламутшым лудо:
-Поч шинчатым чукаем...Чукаем коден каен... Курым омо лийже тамле...
Чоныштем почеламутшо  кодо,шинчаву"демат лекте.
  Светлана Петрова,мурызо Элейвий, икана Колумбын ялысе по"ртышкыжо" логалын. Поэт деч ик почеламутшым мурыш савыраш йодын:
-Валентин Христофорович,муро лектеш гын,Юмо дене пырля йо"ным ыштен шогыза...
Ик жап гыч "Муро" почеламутшо мурыш савырнен.
 Зоя Дудина,калык писатель лу"мым шукерте огыл налын,"Поэтын лу"мжо"-поэт" почеламутым йонгалтарыш.Тунемме жапым шарнен,1983-84 ийласе В.Колумб лудмаш нерген.Тунам Алекс Юзыкайн лудмаш конкурсым тарватен,ты годым тудлан витле ий лийын.
  Валентин Колумбын родо-тукымжо, Чавайн книгудышто ыштыше Аида Пчелкина шарналтыш:
 -Кочай ,Никифор Степанович, ден Валентин Колумбын ачаже, Христофор Степанович,изак-шоляк лийыныт. Мыйын ачам Павел ден Валентин 1935 ийыште шочыныт, ачам март тылзыште,а тудо майыште. Эре пырля келшеныт.Илыш -корнышт веле ту"рло" лийын. Ачам 85 ий илен,а Валентин 39 ий веле...
  Виктор Новогорский, марий шу"лышан студент,можыч ончыкылык Марий Элын эн палыме енже лиеш. Тудын ачаже Морко вел гыч, аваже Волжский кундем гыч,Кленовая гора могырышто илат. Тудо школыш коштмо годым туныктышо деч йодын:
-Ко" тыгай Колумб?
-Пагалыме айдеме, - маныныт.
МарГУ-што тунемме годым книгагудын подвалышкыже логалын.Тушто марий поэт ден писатель-влак  пырдыжыште кеченыт. Шинчажлан Валентин Колумбын портретше ончычак шинчашкыже пернен.
Тудо рушла мане:
-Колумб-символ советской эпохи.Любовь к родной природе есть глубина души марийца, поэта и мыслителя.
  Николай Унженин шке мутшым кошартыш:
-Валентин Колумб,Морко велын эргыже-марий шу"лышан айдеме.Пумор ялыште бюстше шога.Колумб лудмаш тиде ялыште 90 ияш юбилейжылан лийшаш.Корно веле Пумор марте уке. Асфальт корным ыштыде, ялыш пураш огеш лий.Вучена ку"шыл руководство деч асфальт  корным.
   Мероприятий деч вара Валентин Колумбым шу"рашан мелна,паренге мелна ,у"яча дене шарналтышна. Тек ачам Аркадий Иванович ден эн сай йолташыже Валентин Христофорович пырля узьмакыште вашлийыт.Пырля вашваш коштын, мыланна марий шу"лышым пуэн шогат.
  Валентин Колумблан вес ий,2025 ийыште 90  ий юбилейже лиеш. Шке жапыштыже Сергей Николаев каласен:
-Валентин Колумб лишыл сай могыржымат,осал могыржымат ужын моштен да тидым шкенжын творчествыже келгын ончен пуаш тырша..
     8.12.2024