Баьде онтологех дар Мустафа Ганижев

               «Баьде онтологех дар»           Мустафа Ганижев

          Хьана оал цох – Баьде онтологии?Фу я из?
    Нагахьа онтологи – философии дакъа хилча хьалчех (о бытии), т1аккха баьде онтологи хулаш баьде хьалче.
Баьде онтологии яха дешма1ан (термин) дукха д1адейза дац, укханах дар д1адовзиташ х1анза вай замангахьа филосови из хилара.. Цох дар гучада-ьккхар ва философ Леви Брайант. Из х1азар философи викал ва «спекуля-тивни реализм» оалаш, керда материализма, цуна белхаш д1анийссалуш да онтологица, озали, наьха юкъарлени теореш доахаш.
Ший стотья т1а «Баьдеча Онтологи Аксиомаш» оалача, цу т1а т1аяьзъбеш бух ший философии.  Из цуна онтологи хул х1амчера диага (материальн-ый мир) кхоачаш къаленга дар, дингахьа дар доацаш. Из цун тохкам хинн-аб хьалче (бытие) хилар миштай из, аьнна, мешта духьалотт из сакхетама, из хетар-моттар доацаш валарах, чаккхе йоацаш Аайлам хилара. Цох ала мегаргдолаш – онтологи чаккхеяр (онтология конечности).

     Нигилисти техьар сига (импульса) боадо ца йоалаеш, х1аьта т1авехаш сакъердамца бита даима хула бала-г1айг1а чакхенга кхачара духьа. Саги ца1 х1ама мара хилара ший вахаргахьа дуне довза, кхы а из хэеталга йоа-цаш шеко, цол доаккха беркат, сага эшаш дика из пайдане дар (вахар) до-вза ма хулла, цох доалар го. 
      Меттагар дехаш ала цох «ом мани падме хум» (лепа жовхьарлотос зиз-аца), санскрити метал аьлча. Цунах хетар оалаш, кхетаман болх хул шера-ча даькъа саммукъдолачар болабана кхетам битакхгар (от ярлыка) байти боарама хеташ 1илма кертедара – сциентизма. Цох дар гойташ:
а.. Агахилар (существование) хилац ма1ан, еррига айламан хьалче мо (как вселенское бытие). Дийнале (жизнь) дагададоацаш хьахилара, ший дина даьлий ма1андар (божественное значение) доацаш, мела лерх1аме хулен а садоалача х1амашта.
б.. Х1аьта а дийна х1амашка кхоачаш шоай чу1е моттиг яха-лела, цхьацца ма1анца. Кхы а долаш кхетаде из ма1ан чудалар доацаш шийха  дух (суть) далара.
в..  Малаг1а йола дийнале (жизнь) яьха йоалаш, д1айовш. Цун масал дол-аш сигалара малх, юххера баьга боалаш, д1ашерлуш ше баха, адами дах-ара хулаш мо духь (конец). Массадолча х1аман ший ха йолаш, гаьна т1ар соми мо.
г.. Дахар д1адаьлча далар хьакхоачаш х1аманга, цуна далача кхы дахар доацаш, цудухьа цуна хина ма1ан д1адоалаш. Ванна саг н1анаш вуаш из.
Нагахьа саг валача, из валарца хадаш цох дар. Укхаз цхьацца да трансгу-манисташта дагадолаш компьютерни говзал дег1аеча, могаргда оалаш юхадийнаде (перезагрузка) даьха дийнал (существо), цу говзалца юхадий-надеш санаьхк (личность). Луш сага - х1амчера ца валар (материалестиче-ское бессмертие). Иштта саги сакхетама кийчабаь фаьлг диндоацача наха, нийссалуш динца.
д.. Хьалче далдоацаме (бытие бесцельна) йоацаш философигахьа Плато-на, Аристотела ее дингахьа ма1ан дала, иштта боацаш дагалоацам (цель) е балхадекхар (задача) истори а цох дар гойта. Цох хов еррига эсхатологи хетара йолга. Деррига д1алаьцача сакхетама ювлаш йола халонаш дег1а-машкахьа е технологи ма1анашкахьа буни (природа) хулача боарама, т1а-ккха цох хьадоалаш цхьацца дагалоацамаш далар е балхардекхараш (зад-ачи) цу сакхетаман наха. Цох хов хьалченга доацилга дедогам (план), из кхетамгахьа доаг1ар болаш цхьа кегар (анархия) е дагадоаци (случайн-ость).
е.. Яц т1ехгучадаьнна бахьанаш далар маллаг1ча дакъа, из къайлен-мис-тика болх1омбар (опыта) а. Массала, астрологи е в1ашаг1кхетар деррига ма1андолачунца (сущего), цудухьа деррига бакъдуча къорга уйлаш, т1ех-гучадаьнна (сверхестественный) бахьанаш, дагалоацамаш хала дезаш са-кхетамгахьа саго шийгар д1атотташ, нувхаш мо гаьна.
ж.. Х1аьта а адами хул къайленцар болх1омбар (мистический опыт). Бахь-ан цох долаш, цар юча уйланца да ала, бахьан буни-1аламан нервологи хула 1овчеш (события), в1ашаг1кхеташ деррига сакхетама чулоацам беш, цох цхьаболча эпилептикаш 1одувцаш жини чоап т1аеча. Цох дар кхетаде хьожаш, цар нейронаш дукхача даькъа х1айре доалаш цхьацца боарама ший хана. Цунца дувзадана хул аьннад буддистски медитаци хулаш дика психика дарба (терапия).
з..  Баьде онтологи викалаш хоаламбу (ощущают) цецбовлар, керам е ле-рх1ам х1амашта, духхьал цудохьа, из 1овчендар (случайное) е ма1андоа-цар долаш, цудухьа в1ашкадахар д1адоалаш. Цунца доацаш цхьаккха ди-нцара х1ама, меттаца доацар ца дувце, х1аьта а доадеш саги магар цец-валара цу моча х1амашта, дийнале агахилар (существование жизни) дол-аш мо, мела цуна хилар шеко яле а, х1ана аьлча лдоархьаш Кхеллар хил-ар цу еррига субстанцина т1ехьа.
и.. Цхьаккха х1аман хилац моттиг хьальченца (в бытии), ца хулаш дег1ан (физический) е х1амчера (материальный) субстарта. Цудохьа яц цхьаккха къайле, маги. Дац цхьаккха зиркал (мудрость) ширахана хина уйланхой. Царга хилар мара доацаш атта тайп-тайпара говзалаш наьха сакхетама 1откъамбе  Ширахана жалти (греки) хинабац 1а яха 1илман толамаш гойт-аш. ..
й.. Деррига долаш да бунеца (природой), адами культура а. Х1аьта цхьак-кха Дала к1алхьардоахаргбац адам, оал Л. Брайта. Ч1оаг1а тара да адам-аш даг1аш хьежаш аренга, цига хьагучадувлача юххера эволюцина исто-ри, из деррига кхетаме доацаш, мишта адамо духьал жоплургда буни-1ал-ам хувцалуча хана, шелал-йовхал хувцалуш.
к. Деррига харцон диа (мир) хилар гучадоалаш, массанахь дина литера-тура цхьа спекуляци хулаш Даьла ва оалаш х1ара Хоукинга е Эйнштейна шоай болча белха. Цунах тешшаме бола дина нах чахка геттар вох, цу фу-даменталистал, х1ана аьлча цар хьалдузаш из д1адерзар динамиках хула низ (энергии).
л.. Адам харцоно тулабеш, тешабезаш оттабаьб цу берригача фаьлгах, х1аьта ужаш шоай палитика лелалеш, шой дедогам (план) кхоачаше. Наха из д1акхетадучарна, иштта хоаламбеш (ощущают), из г1улакх долга вай из кхетадуча тайпара. Фу дергда царна, кхы де х1ама ца хилча?
м.. Эггара вохдар доаг1а харцохилар истории, шойх тешара, шоаш нийсса болаш мо диканга кхача, г1ортара историна дагалоацамга кхача е байча вахарга кхача. Цу цар сакхетамгар д1айодача хана бувзаман з1ы. Хьахул-ар шоай дийнален (жизни) толхаеш д1айоккхаш наха, сакхетамгар д1адоа-даш валар дог1аргхилар, маллаг1а дардамашта (действиям) бехказлоеш.
н.. Х1аьта саги-м дац ца1 х1ама бехкаслон, цо ше дуа дуне доацар.
     Ер теори дечунда (автор) хинав Агасир воша Леви Брайт, жугате хилча кхоачамболаш дика а, во а да ала, из наьха сакхетам юхмаччахьа баьлча кхы дикаг1а дика ца дезаш. Цудухь аьнна да жугташ кулгал ду лаьтта т1ар адама. Евреи правят миром...