Аваем тыгае ыле

Шонкалымаш
    Кажне йоча    ава нерген сылне почеламутым  тунемын. Школыштат шуко почеламут ава нерген ыле. Икымше класс гычак  труд урокышто  шке кид дене по»лекым ыштенна. Кагаз дене ыштыме кум тюльпаным по»леклымым шарнем. Тунам  авам моткоч куанен пеледышым кидышке налын пелештен:
-У»дырем,шке кид дене ыштыме пеледыш аршаш эре чонышкем кодеш.
Тунам мыйым чот о»ндале.
   Авам  кузе от йо»рате! Кажне йоча йо:рата дыр шочмо аважым.Тыгайымат  илышыште колынам.Икте мыланем тыге ойлен:
- Авам ужмем ок шу. Тудо арака атым йо»рата.Тыгай ава лийын кертеш мо?
   Тыгай ават лийыт улмаш.
   Мый шуко йочан  ешыште кушкынам. Кузе авам  чыла  пашам  ыштен шуктен? Вич шагат эрдене кынелын,шым шагатлан эр кочкыш у»стембалне ямдылыме лийын. Вара шкеже пашаш вашкен.
  Каныш кече шумек,  по»ремечым, ту»рло» когыльым ыштен. Южгунам  торык подкогыльым ямдылен, конгаште мелнам ку»эштын. Эрден кынелмек, тамле пуш по»лем мучко у»пшалтын.
  Изием годым газ лийын огыл. Керосинкым шарнем.Чодыра гыч емыжым  поген кондымек, сакыр дене варен,вареньым шолтен.
   Мемнам   ава изи годсек пашам ышташ туныктен . Алди-вулди пашам ышташ огыл манын, кажне  пашам терген. Сай ыштыме огыл гыч, угыч ышташ логалын.
  Авам  кидпашалан мастар ыле. Мемнан  ургаш,  кужу име дене пидаш, крючок дене пидаш, ту»рым  ту»рлаш туныктен.
 Авам  книгам лудаш йо»рата ыле.Садлан изи годсек книга дене кылым кученна, книгам  аклаш да йо:раташ  туныктен. Телым  ик кечат книга деч посна эртен огыл. Поче-поче диваныш шинчын, авам кынелын,этажерке гыч марла книгам налын, кажне йочам  йу»кын лудыктен.
 Авам  пеш виян лийын. Шыжым паренге мешакым шкак нумалын кертын.Кузе тыгай таза у»дырамаш лийын, кызыт о»рам веле. Ачамын вийже шагалрак ыле.Тудо мешакым налме годым пыньыжын.
  Авам эре вольыкым ончен. Шуко ош комбым, чывым, со»снам ончен. Шыже велеш комбиге-влак кушкыныт, вара  комбын вуйжым ку»зо» дене пу»чкеш ыле. Иктаж латвич комбигым мончаште пунжым ку:рынна. Комбын ко»ргыжым шкак луктын. Вара комбо шылым кылтен, по»ртончылно поче-поче кеченыт. Шошылан  ош узо ден ава  комбым коден. Вес ийын комбо муным мунчен. Ош чыве-влак муным мунченыт, иктаж лу чывыжым ончен да ик ту»рло» ту»сан  ик агытаным.   Со:сна игым кажне ийын налын. Декабрь тылзыште шу»шкылаш ял гыч айдемым у»жыт ыле.
Шарнем, ачам комбын вуйжым пу»чкын кертын огыл. Чыла тиде пашам авам веле шуктен.
  Кок ий ушкалым ончымо. Ик презым шарнем. Эре  шо»р, у»мбал, торык, сыр ,уй»  у»стембалне лийын. Кузе чот тамлын ыштен моштен. Таче кечат  ушыштем тамле кочкыш.
    Ял гыч райру»дыш кайымек, авам ош лудо-влакым ончаш ту»нале. Изи нарынче лудиге кушмек, Энсул ерыш  ава ден узо лудо изи лудиге-влакым  машина корно гоч ву»д марте  коштыктеныт. Лудат тыгай ушан улыт улмаш. Шужымек, шкак мо»нгеш угыч  по»ртылыныт. Октябрь тылзе марте лудиге-влак кушкыныт, кок могырыш лу»нгалтын пыкше ошкеденыт.  Адак авам шыллан шу»шкылын.Шылже пеш коя ыле.
 Ош чыве-влак муным ик оптеманым, вараже кок оптеманын мунченыт. Мо»нгысо» чыве муно моткочак тамле, кевытысе гай огыл.
    Райру:дышто» илыме годым  со»снам  эре ончымо. Тыште ачам кочкышым ямдылаш полша ыле.Ты жапыштак кроликым ончаш ту»налме. Ошо  да шем пухан  кролик лийыныт. Кролик ава  иканаште шуко  кроликым ыштен. Ме, йоча-влак, изи кроликым кидыш налаш йо»ратенна. Чыланат поче-поче лишай чер дене черланыме. Тыгай удыртыш, изи вер гыч весыш кусна , серный мазьым йыгыме. Ик тылзе гыч веле шке семынже пытен. Тыгак шкурковый кроликым ончымо. Шудым погаш ме, йоча-влак, да ачам коштынна. Кажне кечын  ик мешакым погымо. Кролик  вашке кушкеш, авам  вуйжым чо»гыт  дене перен, нер гычше ву»р чыпчен, вара сакалтен, шкуркыжым нийлен. Шкурко гыч упшым ыштыме,  пух кролик гыч  авам  шу»ртым шу»дырен. Ме, йоча-влак, упшым, шарфым але шовычым пидме.
 Авам пеш чоткыдо  айдеме лийын. Чыла ту»налме пашам чоткын  ышташ туныктен. Шарнем,кум по»леман пачерыште ку»варым кечылан кок-кум гана мушкына ыле. Авам кажне лукым ончен, лавыра кодын гын, угыч мушкыктен. Угыч от муш гын, кидышкыже тапычкым але скакалкым налын, йолым але  кидым  перен. Ачам ужын гын,  тудым чотак  вурсен. Ачамын ойлымыжым тачат шарнем: " Йочам кыраш огеш лий". Ачам мо»нгышто» уке годым кажне йочалан логалын.
  Авам  кок шагат эрдене паренге пасушто шу»кым ку»раш кынелта ыле.Тиде жаплан эр кочкышым ыштен шуктен. Ты жапыште чот малыме шуын, а тудо кынелтен. Пасужо 10-15 сотык.Тунам перчатке лийын огыл, шу»кым  шым шагат марте ку»рат, вара мо»нго» по»ртылмек, ача-авам пашаш вашкеныт. Тунам ме кечывал марте малыме.
   Авам  мемнан дене жапым эртараш  йо»ратен . Снеге шумек, ме  еш дене олыкыш, вара модо шумек,  модо вер марте  йолын ошкылынна. Модо верыште шына чот витарен, ты жапыште мазьшат лийын огыл. Ведрам темымешке чодыра гыч лекме огыл. Мо»нго» толмек, пудий кап-кылыш логалын але уке, тергенна. Логалын гын, семычке у»йым йыгыме. Пудий шкак лектын.Ты жапыште пудийже энцефалитный лийын огыл. Вара эныж дек уло еш дене коштмо. Чодыра марте 10 менгым  йолын ошкылат, вара мо»нгеш лу менгым, эше кидыште погымо ведра  эныжым нумалат. Понго погаш эре коштмо. Изинек могай понгым погаш  лиеш, паленна. Шыжым по»чыжым погаш, вара турняпо»чыжым погаш эре коштмо.
  Кенежым  авам дене пырля энер воктек йолын йу»штылаш коштмо. Вич менгым тушко ошкылат, мо»нгеш тыгак вич менгым. Корно дене огыл, чодыра гоч коштмо. Кажнын кидыште ведра, понгым кайыме годым, толмо годым погымо.  Телым  каныш кечын  чылан ече дене коштмо.
    Вот тыгай аваем  шарнымашеш кодын.
Авамын  пелашыже поэт Аркадий Букетов тудын лу:меш пеш шуко почеламутым возен. Ик почеламутшо «Мадонна» 1998 ий,январь тылзыште возалтын:
 Улат мотор тугае,
Сикстин Мадонна гае.
Ару, шыма, пеш сае,
Шонен, вучен илалме
Юмынавада саклалме.
Улат эм дечын эмле...
Да илыш сылне, ямле.
      26.11.2023