Áðåíäû-áåðåíäåè

˜   Òåêñò • https://trueview.livejournal.com/321660.html

———————————————————————



˜                Á Ð Å Í Ä Û — Á Å Ð Å Í Ä Å È



Áåðåíäåè, áåðåíäè÷è — òþðêñêèå êî÷åâûå ïëåìåíà â âîñòî÷íîåâðîïåéñêèõ ñòåïÿõ, â XI—XIII âåêàõ, èçâåñòíûå èç äðåâíåðóññêèõ ëåòîïèñåé. Ñîãëàñíî ìíåíèþ ðÿäà èñòîðèêîâ, íàèìåíîâàíèå ïëåìåíè «áåðåíäåé» ÿâëÿåòñÿ ñëåãêà èñêàæ¸ííûì ïðîèçíîøåíèåì íàçâàíèÿ îãóçñêîãî ïëåìåíè áàÿíäûð, êîòîðîå âõîäèëî â ñîñòàâ 24 äðåâíåéøèõ îãóçñêèõ (òóðêìåíñêèõ) ïëåì¸í. Ì. È. Àðòàìîíîâ óïîìèíàåò áåðåíäååâ (áàÿíäóð), êîóè è áàÿòîâ â ÷èñëå ïëåì¸í, êîòîðûå íå ïðèíàäëåæàëè ê îãóçàì ïî ïðîèñõîæäåíèþ. Ðÿä àâòîðîâ âêëþ÷àåò ïëåìÿ áàÿíäóð íàðÿäó ñ áàÿóò (áàÿò) è êàè â ÷èñëî îãóçñêèõ ïëåì¸í, èìåþùèõ ìîíãîëüñêîå ïðîèñõîæäåíèå.

 1097 ãîäó îíè âïåðâûå óïîìèíàþòñÿ â ðóññêèõ ëåòîïèñÿõ â ñâÿçè ñ áîëåå ðàííèì ñîáûòèåì: áåðåíäåè âìåñòå ñ òîðêàìè è ïå÷åíåãàìè çàêëþ÷èëè ñîþç ñ òåðåáîâëüñêèì êíÿçåì Âàñèëüêî Ðîñòèñëàâè÷åì.

Áûëè âàññàëàìè ðóññêèõ êíÿçåé, ó÷àñòâîâàëè â áîðüáå ñ ïîëîâöàìè, ìåæäîóñîáíûõ âîéíàõ íà Ðóñè.

Êî÷åâíèêè, èìåíóåìûå ëåòîïèñüþ «ñâîèìè ïîãàíûìè», áûëè íå î÷åíü íàä¸æíûìè ïîääàííûìè. Îíè ñòðåìèëèñü ñîõðàíèòü ñâîþ íåçàâèñèìîñòü è ïîñòîÿííî íàâÿçûâàëè Ðóñè ôåäåðàòèâíóþ ôîðìó âçàèìîîòíîøåíèé. Ðóññêèå êíÿçüÿ êàòåãîðè÷åñêè âîçðàæàëè è òðåáîâàëè áåçóñëîâíîé âàññàëüíîé ïîêîðíîñòè. Íà ýòîé ïî÷âå ìåæäó ñòîðîíàìè íåðåäêî âîçíèêàëè êîíôëèêòû. Îá îäíîì èç íèõ ëåòîïèñü ñîîáùàåò ïîä 1121 ãîä: «Â ëÚòî 6629. Ïðîãíà Âîëîäèìåðú Áåðåíüäè÷è èç Ðóñè, à Òîðöè è Ïå÷åíÚçè ñàìè áÚæàøà».



      Æèë-áûë öàðü Áåðåíäåé äî êîëåí áîðîäà!


Ýòèìîëîãèÿ:


———————————————————————

˜     Áåðåíäåè-áðåíäû-áåðåíäû < ïåðñ. brndh «ïîáåäèòåëü».

———————————————————————


˜     Èç «Äæàãôàð Òàðèõû»: Áàðûí — 1) àëï ïîáåäû; åãî íàçûâàëè òàêæå Áóðè; 2) ãðóïïèðîâêà íåñêîëüêèõ áóëãàðñêèõ ðîäîâ áàðûíäæàð, íàçûâàâøàÿñÿ â Êèåâñêîé Ðóñè «áåðåíäåÿìè».

•     Áóðè? Óäì. âîðìîí «ïîáåäà», âîðìèñü «ïîáåäèòåëü», ïåðñ. piruzi «ïîáåäà».

      Áåðåíäåè ñ òîðêàìè îáèòàëè íà ïðàâîì áåðåãó Äíåïðà è ñëóæèëè êèåâñêèì êíÿçüÿì, â îòëè÷èå îò êîâóåâ, êîòîðûå ïîä÷èíÿëèñü ÷åðíèãîâñêèì êíÿçüÿì.

      À òåïåðü îòêðîåì «Âåëåñîâó êíèãó» (ÂÊ) è ïîñìîòðèì òåêñò ñ îïèñàíèåì ãîòñêî-ñëàâÿíñêîé âîéíû. Ïî õîäó äåëà â òåêñòå ïîÿâëÿþòñÿ Áåðåíäåè [Äîùå÷êà 6á]:

Âîò ïîñëå ñòà äâàäöàòè ëåò áèòâû, ïîòîìó êàê Ãîòîâ ïîäïèðàëè ñçàäè Åãóíöû è Áðåíäû, îíè ïîøëè íà ïîëíî÷ü ìåæäó Ðà ðåêîé è Äâèíîé. Òàì-òî ïðîïàë Ãåðìàíðåõ, è Ãóëàðåõ ïîâåë èõ íà íîâûå çåìëè. Âîò Åãóíöû ñ Áðåíäàìè è ãîâÿäàìè ñâîèìè è îñòàëèñü â òåõ êðàÿõ. Áûëî òàì ìíîãî êîíåé è ãîâÿä, òðàâà îáèëüíàÿ è âîäà æèâàÿ. À òóò Ãóëàðåõ ïðèâåë íîâûå ñèëû ñâîè è îòðàçèë Åãóíöîâ âî ãëàâå ìíîãèõ, è ïîøåë íà íàñ. À òóò ðîäè÷è ñîáðàëèñü íà êîíÿõ è áðîñèëèñü íà íèõ. Ñóðîâàÿ ñå÷à áûëà òàì òðèäöàòü äíåé. È Ðóñû ïðîïóñòèëè Ãîòîâ â çåìëþ ñâîþ, ïîòîìó êàê òå îáåùàëè áûòü ñ íàìè.

Òÿæñêèå âðåìåíà íàñòàëè. Íàïàëè íà íàñ Ðîìåè ñ Äóíàÿ, Ãðåêè ñ ïîëóäíÿ è Ãîòû ñ ïîëíî÷è è ïîëóäíÿ. Òå-òî âåäü áîëüøîãî çëà íå äåëàëè, à Ðîìåè, áóäó÷è â ãîðîäàõ äóíàéñêèõ, íà íàñ âîçãîðäèëèñü, è òàê ìû æäàëè...Òà-òî âîéíà áûëà ó íàñ âåñüìà äëèòåëüíîé è íèêàê íå óãîäíîé íè Áîãàì, íè ëþäÿì.

È òàê íå áûëî ó íàñ èíîãî ïðèáåæèùà, êàê Îíè, è âûáèðàëè ìû êíÿçåé èç âîæäåé. Îíè æå áûëè îò Îâñåíÿ äî Îâñåíÿ, èì æå ïëàòèëè ìû äàíü îò ïîëþäüÿ è, ñòðàøàñü, âîäèëè ñòàäà ñâîè è îáðàáàòûâàëè çåìëþ, æèòî íàøå. È òàê æèëè ìû ñ âàìè è ïÿòüäåñÿò ëåò òâîðèëè áèòâó âåëèêóþ âñÿêèé äåíü ñ Åãóíöàìè è Ãîòàìè, íî íå ñ Áåðåíäàìè. Ó íèõ æå áûë êíÿçü Ñàõà, è îí ïðåìóäðî ìèðà èñêàë îò Ðóñîâ è áûë íàø äðóã. Áðåíäû õîäèëè ïîòèõó. Ýòî âåäü Åãóíöû ñóòü âîðû, è áîðüáà ñ íèìè áûëà òÿæêîé. Îíà âåäü äëèëàñü ëåò ñòî, è Åãóíöû îñòàëèñü íà ãîòñêîé çåìëå.

———————————————————————

Ñå á òî ïî ñòû äâà äåíñåíòå ëÿòû áðàíå Ãîäå íàïiðàåìà çàäý [áÿùà] Åãóíøòi à Áðåíäå [à] øåäøà äî ïîëóíîöå ìåçå Ðà ðiåêà à Äiâóíà. À òàìî òî ïðåïàäíå Iåðìàíðåõ, à Ãóëàðåõ âåä þ íà íîâå çåìëå. Ñå áî Åãóíøòi ñî Áðåíäåìà à ãîâiÿäû ñâàå ñå ñòà íà òîi êðàiå. Òàìî áÿ ìíîãà êîìîíåâà à ãîâÿäà, òðàâà çëàùíà à âîäà æiâà. Òó áî Ãóëàðåê ïðiâåä íîâà ñûëà ñâå à îäðàçi âøå Åãóíøòå æå çàãëàâå ìíîãà, à òåöå íà íû. Òó áî ðîäiöåâå ñîóáðà ñå íà êîìîíiÿõ à âðçåùå ñà íà íü. Çóðà ñýùå áÿøåòi òàìî òðiå äåñåíòå äåí. à Ðóñû ïîóñòøà Ãîäå äå çåì ñâà ÿêî òîà îáåòîâà áûòi ç íû.

Òåæöå âðåìåíû íàñòà. Íàëåçå íà íû Ðîìîâå îä Äàíàå, Ãðüöi î ïîëåíäå à Ãîäå î ïîëíîöå à ïîëäåíå. Òà áî òî âåëêà çëà íå äýëÿøå, à Ðîìîâå áÿøåòi âî ãðäëýõ Äàíàiñòåõ íà íû âçãðäùà, à òàêî æäåõ.. Òà òî áîðÿ áÿøåòi íàìî âåëiöå òðâàâà à íiöå æå óãîäíà Áçåì à ëþäiåì.

Ñå áî òî íå iìÿõîì iíà ïðiáåçåíöå, ÿêî Îíà à îáiðàõîì êíåçå îä âóòöå. Òîi áî áÿøòå îä îâñåíå äî [î]âñåíå, êîåìà æå ïëàòõîì äàíå î ïîëþäÿ, à ñòðàøàùå ñÿ âîäÿõêîì ñòàäû ñòàäû ñâà à ðîáiõîì çåìå, æiòâà íàøà. I ÿ òàêî áÿõîì ñòà à ïåíäåñåíòà ëÿòû òâîðiùà ïðþ âåëêó âñåÿêî äåí î Åãóíøòå à î Ãîäå, à íiùî î Áåðåíäå. Òå áî ñòà iìài êíåçà Ñàõó, à òîi ïðåìîóäðà ìiðà ãëÿäàõ îä Ðóñû à áÿ íàøå äðóã. Áðåíäà õîäÿi ïîòiõó. Ñå áî Åãóíøòû ñîóòå âîðîâå, à áîðÿ ñ íiìà áà òåíøêà. Òà áî òâåðãà ñå ñòà ëÿòû, à Åãóíøòi îñòàñåøà ñÿ íà ãäüñòýi çåìå…

———————————————————————

˜˜˜      Â òåêñòå ýòíîíèì áåðåíäåè èìååò äâå ôîðìû: Áðåíäû è Áåðåíäû. Ïåðâàÿ ôîðìà âñòðå÷àåòñÿ ÷àùå.