Айвика ден Эвика

 
   Шокшо ке;еж кечын Айвика ден Эвика чодыраш э;ыжлан каяш лектыч. Емыжым поген ситарымеке,   пеледышым к;раш т;;альыч. Айвика   висвис дене, а Эвика   о;гырвуй  пеледыш дене вуйш;дышым пидыч.  Коктынат  чодыра йолгорно дене  куанен ошкыльыч. Кенета  э;ыжвондо   коклаште й;к шоктыш. ;дыр-шамыч, л;дын,  ончык куржаш тарванышыла, пундыш воктен ш;ртньышт да  тунамак пычкемыш т;няш чо;ештышт…
  Пычкемыш т;нян озаже  Киямат кугыжа нуным  кугу  тронышто   шинчышыла  вашлие. Тудын лулеган  капшым  шем  леведыш  дене леведын, пурла кидыштыже  савам кучен, вуйыштыжо –  волгалтше   шем  короно, покшелныже сорла йылгыжеш.
– Кушеч толында, мланде велысе е;-влак? – кугу й;к дене йодо Киямат кугыжа.
 ;дыр-влак  чытырналт кайышт. Айвика  л;дмыж дене  ведражым  мучыштарыш,  йошкар емыж   бархат дене леведме  к;варыш йогыш.
  Кугыжа  ш;шкалтыш, тунамак,  радам  дене  шогалын,  тарзе-влак  й;кым пуышт.
– Киямат кугыжа, ме   тыланет пашам ышташ ямде улына!
Кугыжа  нунылан ;дыр-шамыч деч  э;ыжым поген налаш  да  шкеныштым   казаматыш  писын на;гаяш  ш;дыш. Ик тарзе кугыжалан  йошкар саскам  шуялтыш. Тудлан   тамле э;ыж  пеш  келшыш.
– Мый  ик ;дыржым  марлан налам, а весыжым  Савуш полышкалышемлан  пуэм, – мане  Киямат  кугыжа. – Тарзе, ведрам  лишке шынде.
 Шортшо   Эвика  шке ведражым шуялтыш.  Кочо  шинчав;д саскашке ч;чалт кайыш. Тунамак  йошкар емыж  канде т;саныш савырныш.Кугыжа тидлан ;рын колтыш.
– Могай осал пашам ыштышна? Молан  емыж кандалгыш? ;дыр, кузе л;мет?
 – Эвика, – шинчав;д й;ре  мане ;дыр.
– Л;мет кужу, к;чыкемдаш к;леш, садлан  Эви лият.
Кугыжанын  полышкалышыже толын лекте, вуйжым савалтен йодо:
– Кушеч палыдыме е;-влак  толыныт?
– Савуш, Эвин йолташ ;дыржым   марлан налат, – мане кугыжа.
 Савуш  ;дыр деке лишеме, а тудо тарваныде кия.  Кум гана   тупшо гыч  пералтен мане:
– Айвика!
 Савуш тудым  т;ткын ончале да кугыжалан  каласыш:
– Мый тудым лучо кочкам, пеш шуженам.
Айвика, вуйжым кумык ыштен,  с;рвалаш т;;але:
 – Ит коч мыйым, лучо  тылат мурым муралтем.
 Савуш  Айвикан  шомакшым умылыш.
  Омо лондемеш толеш,
 Пе;гыдын папалте.
 Шудо корно тыланет
 Виш почмо…
Ты мурым  колыштмек, Савуш  мален колтыш.
  Кок  тарзе  ;дыр-влакым  казаматыш в;ден на;гайыш. К;ртнь; омсаш  кугу к;г;ным сакышт.
Казаматыште шыгыр. Кече рожыш логалеш гынат, ;дыр-влак  кочмо нерген веле шонат. Трук Айвика  кидышкыже канде тувыр к;сеныштыже   кинде  сукыр катыш логале.    Кок ;дыр, катышым ;пшынчын, мален колтышт. Й;дым   палыдыме  й;к шоктыш:
 – Суксо улам, тыланда  полшем.
 ;дыр-влак шинчам почыч, иктат уке. Кинде катышым ;пшынчын, угыч малаш возыч.
  Эрвелеш Савуш   тольо да    кугыжа дек каяш ш;дыш. ;дыр-влакын    йыжы;ышт пытен гынат,  почешыже  ошкыльыч.
 Киямат  кугыжа  о;жым    сава дене удыркален шинча, шкеже йошкарген  пытен. Шыдешкыше  кугыжа йодышым пуыш:
– Мыйым эмлен кертыда гын,   казаматыш ом петыре», – ;дыр-влаклан шыдын каласыш.
   Айвика ден Эвика, икте-весыштым ончалын,  нимом каласаш  ;рыч.
– Ме  м;;г; кайынена, кочмо шуэш. Шужышо м;шкыр  дене т;рлатен   огына керт, – маньыч.
  Киямат  кугыжа  келшыш. Савуш  ;дыр-влакым  казаматыш в;ден на;гайыш, почешыже  тарзе-влак   кочкышым нумалыт. Шужышо   ;дыр-влак,  шер теммеш кочмек,  малаш возыч. Й;дым   палыме  й;к шоктыш:
 –;дыр-влак, кынелза, Суксо  толын.
Нуно  ярнымышт дене чот малат, шинчаштымат  огыт поч. Суксо  чо;ештен кайыш. Кынелмек, Эвика рожыш ончале. Тушто лывым ужо. Тудо  пеш изи,  шинчалан  веле коеш.
Айвика шып пелештыш:
– Ме й;дым  тыйын й;кетым колынна, мыланна  полшаш шонет мо?
–  Й;кдам иземдыза, тиде  Суксо  йолташда толын.  Поро локтызым муамат, тендам лывыш савыраш полша.
  Касвелеш Суксо угыч тольо да поро уверым кондыш.
–  Й;дым  копша;ге чо;ештен толеш. Шкеже  ызга, кугу т;кан гынат, ида л;д.
  ;шанаш але уке? Кочкын темымек,  ;дыр-влак   нералтен  колтышт. Й;дым  копша;ге толын лекте.
– Ж-ж-ж! – шоктыш.
 Эвика  тудым шекланышат, пеш куанен колтыш.
 – Айвика, ончал, мемнан пакчана  гыч палыме копша;ге толын!
Копша;ге Айвика йыр  кум гана савырныш да тудым  нарынче лывыш савырыш, вара Эвика  йыр п;рдын,  тудым канде лывым ыштыш. Коктынат,  ваш-ваш ончалын, икте-весыштым палышт.
 – Каяш к;леш, Кямат кугыжан тарзыже-влак  але кынелын  шуктен огытыл, – пелештен, копша;ге  рож гыч чо;ештен лекте, почешышт  лыве-вла тарванышт.
 Шуко жап чо;ештымек,  пеледышан  олыкыш каналташ шинчыч. Тыште  кайык-влакын весела мурышт шоктыш.
–Ме   кушко  логалынна, копша;ге, ала палет, каласе? – ;дыр-влак йодыч.
– Ош сандалык  кугыжа дек, – копша;ге  ызгалтыш.
 Лыве-влак  Суксо дек чо;ештен тольыч. Тудо кугыжа эргын  вургемжым чиен, ;лныж;  лопка  йолаш коеш, шулдыр  йымалне – ш;ртнь; плащ.
Айвика ден Эвика ;рын колтышт. Суксын вуйыштыжо ш;ртнь; короно йылгыжеш, кечыйолла й;ла.
 – Ты сандалыкште  эреак порылык озалана. Ны  осал, ны   нелылык  уке.  Тыште   ракат  илыш, – Суксо каласыш.
–  Ме кочнена, – шужышо лыве-влак маньыч.
– Олыкыш чо;ештена, тушто йырваш тутло  пеледыш  пуш  шарла, м;ян   перга дене   м;шкырдам темеда. Вара   тендам поро  кугыжа дене палымым ыштем.
Коктынат олык аланысе э;ыжвондо коклаште   йошкар саскам  ужыч.
– Айвика, ончал, э;ыжла коеш,
– Ме  ведранам кугыжалан   коденна, – каласыш Эвика.
– ;дыр-влак, шере в;дым  сийлымеке, корныш  тарванена, – Суксо мутым  лукто.
 Лыве-влак, пеледыш гыч пеледышыш чо;ештен, шере в;д дене м;шкырыштым темышт. Вара Суксо почеш чо;ештышт. Умбачын ш;ртнь;  полатым  ужыч. Волен шичмек, ш;ртнь;   капка  почылто, пеледыш аршашан  тронышто  шинчыше  Поро  Ош сандалык кугыжа  вичкыж й;кш; дене йодо:
– Айвика ден Эвика,  тышан кодса. Узьмакын садыштыже  ракат илыш озалана, сылне  муро сем йо;галтеш,  пеледышым поген, й;раташ тунемыда, шерыв;дым подылын, те йывырташ, порын илаш, икте-весыдам шотлаш,  шыргыжаш  т;;алыда.
  Лыве-влак шулдырыштым  ;лыкыла  волтен, шонымашыштым   луктын каласышт.
– Мемнам ача-авана  ик ведра э;ыж дене вуча. Колтыза мемнам, поро кугыжа, – с;рвалаш пижыч ;дыр-влак.
– Суксо, кок ведра э;ыжым поген  кондо, – мане  Ош сандалык кугыжа.
 Лыве-влак Суксылан э;ыжым  погаш полшышт.
   – Айвика ден  Эвика,  содыки узьмакыште кодыда мо? – кугыжа угыч с;рвален йодо.
–Ача-ава деч посна  тыште  мыланна чот  йокрок, – нуно шинчав;д й;ре  пелештышт.
Кугыжа чевер  Суксым  ;ж;.
– Кугыжа, мо  дене полшен кертам? – вуйжым  савалтен, Суксо  ;рын  йодо:
– Лыве-влаклан мланде сандалыкыште   корным ончыкташ к;леш. К;шк; к;зымекет, айдемыш савырет.
 Суксо  шинчажым п;але. ;дыр-влак, ведраштым кидыш налын, ш;ртнь; капка гыч  лектыч.
  Капка ончылно  Суксо   пашкар дене кум гана  нарынче лывым  т;калтыш –  Эвика  чевер  ;дырыш савырныш, вараже  канде  лыве дек лишеме – Айвика лие.  Суксо  кидышкыже  ведрам нале да нуным ош  т;няш лукто. Шкеже тунамак йомо.
  ;дыр-влак  мланде ;мбак лектын веле шуктышт, ончат, пундышышто  пондашан кугыза  шинча.
– Кушко каеда? – порын йодо кугыза.
– Кочай, ме йомынна. Корным ончыктыза, – маньыч Айвика ден Эвика.
Кок  ;дыр шо;гые;  почеш   ошкылын,  палыме корныш  лектын шогале. Айвика ден Эвика  кугызалан  тау шомакым каласынешт ыле, но тудын  кышажат йомын…

с.29- 34