Кир иннетли Къобан улу Махмутха джууаб

Къобан улу Махмут деген газетчи,  къынгыр-къыйыкъ тили бла,  кесин онглу джазыучугъа,  назмучугъа санаб, «Къарачайны да барды кёгю кесини» -  деген бир китабны, кеси башына,  кишиге да кёргюзтмей,  издательствону ачхасына чыгъарыб, ичинде  да  Къарачай бла Малкъарны белгили джазыучуларына, журналистлерине айталгъан аманын айтханды.

Аллах фахму бермеген, къарачай тилни артын аллына бура джазыучу  бу адам,  киши тёзмезча, кесини   къолайсыз болумун  ортагъа чыгъаргъан айтыула  бла, Къарачайны, Малкъарны онглуларына  тийгенди.
 
 Бу  къараламаларын  газетде чыгъарыргъа да боллукъ эди,  алай  эрлай эслениб къалса,  халкъ ёрге турур  деб  къоркъгъан болур,  алай  бла,  китабда болса  чабышыб хар ким да окъумазлыгъын билиб,  сандыракълары бла,  сюдлюк боллукъ къаралауларын  ишексиз  ёмюрлюкге китабны ичинде сакъларгъа умут этгенди.

 Сатлыкъла алай болуучандыла, «хахай, халкъым ючюн джан береме»  дерле,  кеслери уа, ол халкъны беш шайгъа сатыб кетерле.  Аллайладанды  бу Махмут деген,  кесини сёзю бла айтылса, «графоман».

Мунга ушаш  бир къаракёл  сатлыкъ, 36-37   джыллада  неле этгенин  халкъ ариу биледи.   Къобан улу   да аны  орунбасары   болуб   ортагъа чыкъды. 

Къарачай бла Малкъарны алда тургъан адамларын барын да къаралаб,  джау айтмазлыкъны айтыу,  кеси миллетин  –  алими, билимчиси, джаратыучусу, болумлу  адамлары болмагъан бир   мангырамаз халкъча   кёргюзтюрге  излегеннге,   не дерге боллукъду   сатлыкъ демей? 

Онглу джазыучулагъа, журналистлеге   -  «предатель», «провокатор», «халкъны ёлтюртюрге излеген»,  «фахмусуз», «ишин билмез»  д.б. кирни джакъгъан,  халкъын сюйген,   аны дараджасын  кёлтюрюрге  излеген адаммыды,  огъесе халкъны  батыуулгъа атаргъа излегенмиди?

Мени сартын,  бу зауаллыгъа  аркъа болуб айланнган ибилис иннетлиле, кимле эселе да,  муну бошлаб, башын сылаб,  Къарачайны  къаралатыб,  джетген кюн – «сиз кимсиз, несиз?» деб,   кеслерин алгъа салыр ючюн,   быллай затла этдириб  айлана болурламы? -   дерчады  хал.

Ала сатлыкъланы эртделеден хайырландыра биледиле,   кеслери да ол  хыйлагъа тууушдан  устадыла.  Къарачайны джерлерине кёз  къаратыб,  кесин къаралаб, культурасын урлаб кюрешген   къауумла бардыла,  ишексиз,   бу къагъыт къаралаучу да аланы ишбирликчиси болуб, быллай  бетсизликни  андан этген болур – деген  оюм башха келмей да къалмайды.

Семенланы Исмаилны,  Лайпан улу Билялны,  Бегий улу Абдуллахны юсюнден, адамлыкъдан  насыбын  алалмагъан,    тили   бла  бютеу  джазыучу джамагъатха баям болуб тургъан  Къобан улу,    ала – «провокаторладыла», «предателледиле» , «халкъны сатханладыла»  деб, адам чыдамаз затланы джазады.

Фахмусуну  къытлыгъына кёре,   адабиятны   эшик артында орун алыргъа тыйыншлы   бу  газетчи,  мыйысын алысын тутуб къоймагъан эсе,  айтхан  сёзлери  сюд бла бегиген шагъатлыкъла  излегенлерин  билмеймиди? 
Халкъны аллына,  сюд бла бегитилген  шагъатлыкъла  салалмаса,   къараланнган джазыучуланы  джуукълары да,  халкъ  да,  кърал да аны джуабха тартарыкъларын билмеймиди?

Бюгюн Къобан улу къуру  джазыучулагъа тиймегенди.   Эм баш тийгени – Къарачай-Малкъар  миллетибизди.   
Халкъны онглу адамларын  къаралаб,  миллетни  джаратыучусу, билимчиси, санатчысы, культурасы   болмагъан,  бир  къарангы  сюрюуча  кёргюзтюр ючюн джазылгъан  затха   ушайды   китабы. 

Махмутну башы джетмей, бу сатлыкъ ишни  артында  тургъанла  этдирген  эселе, Къобан улу, газетде,  ТВ-де, интернетде  халкъдан да, къараланнганладан да кечмеклик тилерге керекди, алайсыз – сюд  хакимди.

Бу джазар-чизерни  билдиргенине кёре, аны джан – шохлары,  Къарачай бла  Малкъарда тамам фахмулу адамла  джангыз быладыла:  Гочияланы Борис  (хар заман анга барыб  хапар айтыб,  оноу этдириб тургъанын,  андан джакълыкъ,  болушлукъ  табханын  джазады),   Мамчуланы Дина,  Ёзден улу Якъуб,  Хапча улу Маммет,  эм да кеси -  «къарачайны кёгю»,   халкъгъа  эм кереклиле болгъанларын   ачыкъ  билдиреди. 

Ауушхан  джан-татахларыны  башында уа,  Семен улу Исмаилны юсюнден  шагъатлыгъы болмагъан  ётюрюклени джазгъан,  бетсиз тилчи, фахмусуз къаламтутар,
Лайпан улу Сеит келеди. 
Къарачай-Черкес джумхуриетни  Джазыучула Бирлигини тамадасы,  Хубий улу Исламны да,  бир шохуча кёргюзтюб,  аны бла бирге  Боюнсузланы Розаны  ишден чыгъартыр ючюн,  министрге баргъанларын да джазады.

Машаллах!  Оруслула айтханлай, «каков поп – таков приход»!
Сёзню, тилни тыйыб,  сезиулери хар не затха да аслам  къайнай тургъан   джаратыучу адамланы арасында  джуаш  хауа  джаратыр  орнуна,  джазыучуланы  бирлигини  тамадасыны,   ким да таныгъан  тилчиге   къошулуб,  биреуню артындан,  джашыртын  уру къазыб,   ишден чыгъартыу бла кюрешегени  бек сейирди? 

Быллай  атлам  джаратыучу джамагъатны башына аталгъан бир алчыгъа джарашамыды? – аны халкъ  кеси айтыр. 

Керти адам, терслиги болгъанны   артындан  шыбырт-джыбырт этиб айланмай,   бир арагъа келиб, терслигин бетине айтыргъа керекди.   Адамны хапары болмагъанлай,  бетинден ариу сёлеше,   артындан уру къазыу – Аллах  адамлыкъдан  юлюш  бермей  къойганланы  ишиди!
Къобан улу аны да ангылаялмай,  биз барыб аны ишден къысдатдыкъ, сюдлюк, джоллукъ да этдик,  деб махданады.  Адамлыкъ дараджалары  джер бла тенг болгъанын да,  алай бла кеси шагъатлайды.

Быллай  «адамлыкъ»  болмаз болсун!- дегенден башха не айтхын?! 
Исмаил айтханлай: бусагъатда  «эчки-гакгы таба, тауукъ-бышлакъ сыгъа» тургъан бир заманды.

Бу  башда айтылгъан  адамладан  къалгъанла,   кими -  поэт тюл,  кими- предатель, кими- билимсиз, болумсуз,   кими –  уголовный статьялагъа тюшген,   кими – ишден джукъ ангыламагъан,   кими -   болумсузлугъуна а къарамай,   джан аурутуб , керекли джерлеге сёз джетдириб  кеси ишге салгдыргъан …    Уа, Аллах!  Не айтылады, не джазылады!..  Барысын да ангылатыр ючюн бир мазаллы китаб джазаргъа керекди.

Издательствода бютеу къарачай адамны  тил бла ишден джаллатыб кеси къалыб,  сандыракъ китабын окъур, огъай дер  адам  табылмай,  уста джазыучуланы бирине рецензиягъа  да  иймей,  Хапча улу Мамметни эски, 2011 джыл джазгъан  джазыуун да китабыны аллына  салыб, Къобан улу  къаралау китабын   таушсуз чыгъарыб,  уакъ-уакъ адамлагъа  джайгъанды.  Болса да,  китаб тиражына кёре саналыб, табылыб, джокъ этилирге,  анга джойулгъан   халкъны ачхасы да   ызына,   издательствогъа къайтарылыргъа керекди.

Сатлыкъны кесине  халкъ айтырын  айтыр, сыйына багъа берир,    алай меня а, къара тил джетген Семен улу Исмаилны къызы болуб,   Лайпан улу Билялны 3-де тургъан  эгечи болуб, Бегий улу Абдуллахны  джаратыучу    усталыгъыны,   хазнасыны  сыйын билген,  сыйлагъан  бир окъуучу   болуб,  Тотуркъулланы Къазий-Мухамматны  джазыучу дараджасына, фахмусуна  сый берген бир къарачай адам болуб,   Къобан улуна  ирият этеме.

 Аллах айтса,   кеслерин ээслетир  ючюн  бу «пилге юрюучю маскелени» Къарачай- Малкъар халкъыбыз орунларына салыр.