Даленая х1ушала лугъатла мез

Дунъяличибти адамтала бекIла гIякьлу, духудеш сегъунти сарил белгидарес багьандан умцлаван гьанбуршули бирар илдани далути мезла кьадар. КIидехI, хIябдехI яра имцIали мез далути адамти духути, гьалабяхI арбякьунти адамтази халбирути саби.
Ил шайчиб пикрибаралли, Дагъиста халкь бегIлара духути, гьалабяхI арбякьунти саби, сенахIенну нушани диштIахIейчирад гIяхIцад мезани далес чебиркули саби, нушала гьарил шилизир чула мез сари. Илди мезра цализирад ца гIяхIцадла кьадарлизир декIардулхъули сари.


Ну акIубси СирхIяла жамигIятлизир УргIерила, ДугIхъила, Нахкила, Урцакила, СутбукIла, Бакьнила, Гъуладтила, ЗилебкIила, Урагъила лугъатуни лер. Мякьлаб хIербирути Кьункьила, ГIяштила, ХудуцIла саби-бегIти лугъатуни сари. Илди шимазиб хIербирути лебтанилра лерилра шимала лугъатуни биштIахIейчирад далули сари, сенахIенну илди саби-ургаб къаршибиркули саби, цабехIличил цабехI дахъал журала бархбасуначил бархбаси саби. Иличибли нушала халкьла гIякьлула бархбасуни, гьаннала гIялимтани кабизахъурливан (нейронные связи), дахъал журала ва гьаладяхI ардякьунтили детарули сари.


Россияла жамигIят цалабикибси халаси заллизив гъайулхъуси хIякимли бурули бакьибсири: «ЦадехIцун мез далути урусла халкь, кIидехI яра имцIали мез далути Россияла цархIилти миллатла адамтиван гьалабяхI башес бирули ахIен, илдала бекIла гIякьлу дахъал мез далутачил цугбуцеси даражаличиб (конкуренция) биэс бирули ахIен». Адамла бекIла имканти ахтардидирули бузути гIялимтанира, аги илгъуна биъни кабизахъурли саби. Гьарли-марли дахъал мезани далути адамти бегIлара духути саби.


Нушала хала бегIтанира, чула ванзаличиб гIяхIси яшав бирули хIербиэс багьандан, хIябдехI-авдехI мез дагьес чевкъусири. Ну акIес гьалав итил дунъяличи арякьунси, наб вагьес кьадархIебиубси хала дудеш Мирзала Хаттани дарган мезла дурарад булеги, къумукъла, азербайжанлантала, урус мезани далутири. Илди далутири дила дудешлира. Далутири гьайгьайрагу даргала лугъатунала мезра. Илкьяйда сабри цархIилтира чула яшав ункъти дагъистанланти.


Гьаннала бегIтани, белчIудилизиб кункдеш акIахъес багьандан миллатла мезанала дурсрачи дурхIни хIебашахъес пикрибарили саби. Иличибли дурхIнала челябкьлалис сегъуна зарал бирулил пикрибирули ахIен. Дурсрачи башес, гьамадли ахIенси, даргала литературала грамматика багьес хIейгули биалли, дагьаб, руркъяб чула бегIтала лугъатла мез. Лугъатла мез далуси гьарил даргай, хайдакьлан виаб, гIярбукIан виаб, цархIилти лугъатунала бегIтанира даргала литературала мез иргъу. ХIергъулра бикIути лебли биалли, ил бархьси ахIен.


Мисаллис бурасли, арбякьунси даршдусла ахирличиб, шел автобус дицIахъили, лебил Европа ахъили, Стамбуллизи бякьунти Дагъиста халкьличил нура лерсири. ИлхIели, урус мезцун далуси нуни, гьунчир цугдикибти улкнала Украинала, Болгарияла, Польшала, Словакияла мез иргъулри. Даргала лугъатунала ургаб илцадра халаси декIардеш лебси ахIен. Ил багьандан, лугъатла мез далусини литературала мез иргъни якьинси саби.


Мез далули виъни гIямрулизирти сархибдешунала хьулчили бетарар, цархIилтиван вегIра хIериэс имканти алкIахъу. Илала дурабадра, нешла мез далусилис сунела ванза, хъалибарг, тухумти, шанти дигахъу. Илдачил уржили хIерирули виъни гьарил адамла талихIла хьулчи саби.


Къайгъибарая дагьес хIушала бегIтала лугъатла мез.