Белiн бекем буган Бекенов Талгат

Жол кормек, жоба білмек, жићан кезбек,
Бой женбек, ер жігітке, гакыл таппак.
Тагдырын корушінін хактан біліп,
Кошелі онер иесін журсе жактап.
Ниетін тузу болса сенін аппак,
Екі елі аузына койсан какпак,
Сыбыр, осек дегенді сырттай журіп,
Ѓылым, онер, мал таппак, журтка жакпак.   Абай

Талгаттын акесі Ракманкул Бекенов аксакал суйегі Тума, Карабасулы Ернзар батырдын баласы Бегетардан тарайды. Жалгыз улы Талгат институтты енді гана бітірген 20 жасар маман, совхоздын комсоргы болатын. Талгат екеуміздін илейтініміз де терінін бір пушпагы.

Ракманкул аксакал сол кездін озінде жетпістін жуан ішіндегі аудан мен ауылга кадірлі, оте беделді согыс жане енбек ардагері еді. Ол кісінін тула бойы тунып турган казактын шежіресі мен тарихынын коймасы болатын. Ангімені баяу біркалыпты жагымды унімен айткан кезде, тындаган адам канша тындаса да ынтыга тусетін. Шебер ангімеші, таусылмас шежіре болатын.

Омір бойы салауатты омір салтын устанды. Озі бие байлап кымыз сауды. Бертінге дейін малдарына шопті озі дайындап шауып, бокелеп, арбасымен тасып алатын. Кимылы ширак, ойы жуйрік, созге шешен, макал мателдеп сойлейтін орта бойлы аккуба онді, бойында бір кырым артык еті жок шырайлы, адам баласынын келбеттісі еді. Журген журіс турысынан, ыкшам киген киімінен, какан казыктай сымбатты денесімен, лыпылдаган журісінен кезінде аскери офицер болганы білініп туратын.

Рахманкул аксакал жас кезінде Абай, Аякоз, Кокпекті, Маканшы аудандарынын ішкі істер болімдерінде кызмет аткарган.  1949 жылы Абай ауданында кызмет істеп журген кезінде атом жарылысынын курбаны болып кете жаздаган. Жарылыс болар алдында бурынгы Абыралы ауданынын халкын аягынан тік тургызып баска жакка кошуін тікелей баскарып, кадагалаган адам. Осы атом бомбасынын кесірінен радиация дертіне шалдыгып, зейнетекерлікке ерте шыккан. 1954  жылы озінін дертін туган жері «Барлык Арасан» мен Алакол оніріне келіп, осы  сулардын шипалык касиетін конілімен сезіп саф таза ауа, кымыз бен жылкынын казы – картасы мен тамактанып,  озін - озі радиация салдарынан емдеп – жазып алган ерекше адам.

Ракманкул аксакал бертін келе 90-га таяп калган жасында Алматыда баласы Талгаттын колында коз жумды. Міне осы бір гажайып аксакал салауатты омір сурудін аркасында радиация зардабынан айыгып кана койган жок, узак та бакытты, салауатты гумыр суре білді.


Рахманкул аксакал айтатын: «Асет бауырым, Талгат алі жас кой, бірак тубі жаксы азамат болатынына каміл сенемін. Онын устіне екеуіннін кызметтерін де бір, Талгатыма ендігі устаз сенсін, ол саган кайтсе де еліктейді, таза журіп, адал кызмет етіндер, жерде калмайсындар. Байкаймын сен соз торкінін терен тусінетін жігітсін, мына ангімелерді мукият  зердене токып ал. Бірде болмаса бірде кажетіне жарар», - деп.

Міне содан бері 30 жылдай уакыт отті, менін казір кадірменді согыс жане енбек ардагері Ракманкул аксакалдын осы корегендік болжауына тан калмаска шарам жок. Рахманкул аксакал мені жазуга, партия уйымынын хаттамасын сауатты толтыруга, копшілікпен тіл табысуга, дурыс азамат болып калыптасуыма коп асер еткен алгашкы акем мен анамнан кейінгі рухани устазым еді. 

Маркум Ракманкул аксакалдын Талгаты да акесі сиякты терен ойлайтын, созді туйдек – туйдегімен лактыратын, ак коніл, адамгершілігі оте мол, толкынданган кап – кара буйра, кайратты кара шашы, Талгаттын караторы оніне, сымбатты да, кайратты  бітіміне ерекше жарасып туратын. Талгат ерекше бала болып, 15 жасында мектепті оз курбыларынан ерте бітіріп Семейдін мал дарігелік институтына тусіп, 20 жасында бітіріп келгеннен кейін омір сокпактары екеумізді бір арнага акеп тогыстырды.

Мен парторг, ол комсорг. Агалы інілідей болып кеттік. Узак жылдар отсе де карым катынасымыз узілген жок. Канша кейбір елдін басы айналатын биік лауазымды кызметтерде журсе де, озі іздеп телефон шалып хабарласып туратын.

Мансапка басы айналмаган, казак азаматтарында жиі болатын «жулдызды ауруга» шалдыкпаган, сирек кездесетін санасы мен жеке басынын мадениеті оте жогары, талантты да зиялы ел баскарып журген жігіттердін бірі.

 Озінін табигат берген кабілетінін аркасында биіктен биікке самгай білді. Комсоргтан, аудандык комсомол комитетінін бірінші хатшысы, одан  Казакстан Комсомолы Орталык Комитетінде нускаушы, болім менгерушісі болды. Заман озгергенде Казакстан мунай жане газ онеркасібі министрлігінін болім менгерушісі, Казакстан Укіметінін Премьер Министрінін комекшісі, «Казакойл», «КазМунайГаз» компанияларында бас менеджер, департамент директоры болып кызмет аткарды. Казір жеке касіпкерлікпен айналысады.

Кімде – кім уш кыз осіріп, тарбиелеп, бой жеткізіп, кутты орнына кондырса, онын орны жаннат. Пайгамбарымыз Мухаммед (с.г.с.)

Косагы Нургайни екеуі уш баланын абзал акесі мен аяулы анасы. Немерелері бар. Улкен баласы Америкада жогары оку орнын бітіріп келген жас маман, калган балалары студенттер. Талгаттын нагашы атасы Асканбай окыган, оз заманында озык ойлы, Кабанбай батыр урпактарынан шыккан, колынын шипасы бар касиетті адам болган. Талгаттын шыккан биіктері, алган асулары, адамгершілігі мен парасаттылыгы, аке осиетінін, аманатынын абыроймен акталганынын далелі емес пе!    

Талгат Рахманкулулынын тагы бір кайталанбас ерекшелігі – омірге философиялык (даналык) козкараспен карайтынында, омір агымын осы тургыдан багалап, оз ойлары мен пайымдауын іс жузінде делелдеп, молшылыкка, табыска жету жолдарынын бураланы мен калтарыстарынын купияларын копшілікке, асіресе ауылды жерде туратын агайындарга тусіндіру мен насихаттауды озіне парыз деп санайды.

Сурак: – Талгат Рахманкулулы, сурагымды мынадай философиялык ойлармен бастагым келіп отыр. Алма ішіндегі данді санау киын емес. Біракта, бір данде канша алма барын кім айта алады?

Жауап: – Асет ага, бул сурагынызга кыска да нуска жауап берейінде, ар жагын оз ойыммен жалгастырып отырайын. Бір данде канша алма барын айта алмаудын жауабы – шексіздік! Міне молшылык пен байлыктын шарты – шексіздікте бугып жатыр.

– Пенде болган сон белгілі уакытта фани омірге келіп, белгілі бір уакытта баки алемге кетеміз, шексіздіктін бізге асері жок сиякты ойткені, гарыштын шекарасы барын коз алдымызга елестету мумкін емес. Кыскасы, гарыш шексіз болгандыктан да, сіздін де мумкіншілігініз шексіз, осыны омірініздін бір болшегі немесе басты шарты етіп алыныз.

Біз байкаймыз, адамнын болмысынын басым болігінін белгілі бір калпы жок, неге десеніз, адам ойынын, киялынын шегі-шекарасы жок. Осыдан озіміздін де шексіз екенімізге козім жетті.

Бізді омір бойы жумыс істеуге уйретті, біракта ешкімде, ешкашанда жаксы турмыс жагдайы мен акша табудын жолдары мен адістеріне уйреткен жок. Жаратушы бізді деніміз сау, бакытты жане молшылыкта гумыр суру ушін жараткан – бул жерге шыр етіп тускендегі ар пенденін туа салгандагы кукы мен еркі!

Сен байлыгын мен дуниен болганда гана баскаларга камкорлык жасай аласын, ал тугін жок кедей болып «мен кудай жолындамын, рухани тазамын», – деп, не озіне, не елге пайдан тимей, кур кеуде какканыннын кімге кажеті бар?! Кедейлік пен жокшылык – куна!


Жарлылык уят емес, байлык мурат емес.
Казак макал-мателдері

Сурак: – Талгат Рахманкулулы, акыл-есті билеп алган жокшылыктан калай
кутылуга болады?

Жауап: – Асет Ризаулы, жокшылыктан кутылудын адам ойынын озгертудін бірінші кадамы – озіннін осы калыпта бар екеніне жане колында бар дуниеге канагат етіп Жаратушыга ризашылык білдіріп, алгыс айтып таубага келініз. Бет алды алгыс айтпай – дал казіргі бар жагдайынызга алгыс айтыныз. ¤зініздін осы омірдегі тіршілігінізбен коз, кулак, аяк т.б. мушелер мен заттарыныздын бар екенін, осынын озі гажайып екенін журегінізбен сезінініз, осылай багаланыз.

Барлык ынта-жігерінізді, ойыныз бен калауынызды жокка, жетпейтін нарсеге емес, керісінше, бар нарселерге топтастырыныз.

Барлыгы жеткілікті. Жетілген гарышта жетіспейтін нарсенін болуы мумкін емес, калай жетіспейді?

Бір Жаратушы жараткан – ішкен суынызга, озінізді жылытатын кунге, дем алатын ауага ризашылыгынызды білдірініз – сонда гана сіздін ойыныз, жаныныз жай тауып молшылык пен байлыкка жетуге комектеседі. (Сіз тан емес – жан екенінізді умытпаныз!).

Есінізде болсын – сіз адамзат алемінін денесінде бір жасауша ганасыз. Осы жасаушага баска жасаушалармен арекет ету ушін ішкі уйлесімділік (гармония) кажет. Егер сіз осыган кол жеткізсеніз, онда сіздін куатыныз бен омірлік кушініз – омірініздегі турмыс-жагдайынызды озгертуге гажайыптар жасауга карай багытталады, озініздін де, коршаган ортанын да Жаратушынын бір гажабы екеніне ынта-жігерініз бен акыл-ойынызды топтастырыныз, осынын тонірегіне жиынтыктаныз. Кім бола алмаганыныз бен жетіспеушілік туралы ойды басыныздан мулдем куыныз.

Ризашылык пен алгыс сезімдерін білдіретін нарселердін аумагын біртіндеп улгайта берініз. Отбасын мен достарын. Тамак пен киім. Канша болмасын акшаныздын барына. Осы омірдегі озінізге кызмет істеп жаткан арбір мулікке, арбір затка. Касыкка, орындыкка, каламынызга – баріне-баріне.

Осыларды кажет кезінде уакытша колданганынызга, осы заттардын барына
ризашылык сезіммен алгыс айтыныз.

Озініздін омірінізде кездескен жандарга, адамзат окілі болып жаратылганынызга алгыс айтуды тажірибенізге кіргізе берсеніз, біртіндеп жокшылык туралы ой-пікірінізден арыла бастайсыз.

Жарлылыгын жасырган байымас.
Казак макал-мателдері

Сурак: – Талгат бауырым, неліктен озініздін ойынызды не нарсеге шогырландырсаныз, сол улгая береді?

Жауап: – Тагы да жогарыда баяндалгандарды кайталап окып шыгыныз. Конілінізге конады гой. Сіз калай ойлайсыз – солай болады. Мысалы, егер сіз біреуге карыз болсаныз жане жинаган біраз акша корыныз бар болса, онда барлык ойыныз бен калауынызды жинаган акша корын калай улгайтамын деп кана ойланыз. Егер сіздін карызыныз бес мын тенге болып, ал жинаган корыныз тек бес жуз тенге гана болса, онда барлык ойынызды осы бес жуз тенгені калай кобейтеміндеп кана ойланыз. Сол кезде озініз де осы багытта іс-арекет жасай бастайсыз.

Себебі, адамнын іс-арекетін онын ойы мен есі баскарады. Тек кана жаксы жагын гана ойланыз, сол кезде акшаныз да молая бастайды. Егерде сіз, керісінше, тек карызды жане кедейшілігінізді гана ойлай берсеніз, онда жокшылыктын есігін ашып койганыныз. Себебі сіз жокшылыктан баска тук те ойламайсыз. Муны бір кауіпсіз аурумен салыстыруга болады. Егер сіз тымау тиді деп ойлап, осыны кім корінген кездескенге мияулап айта берсеніз, озінізді тіпті нашар сезіне бересіз, жазылмайсыз. Ауруыныз онан арі орши туседі. Себебі, сіздін омірлік кушініз бен куатыныз ауруды демеп отырады, ойткені, сіздін калауыныз осы болып тур. Енді, керісінше, мен озімді керемет жаксы сезінемін, денсаулыгым тамаша деп ойлап жане елге кайталап айта берсеніз, денсаулыгыныз курт жаксара бастайды.

Сойтіп, біз озіміз не ойлаймыз, солай іс-арекет кыламыз жане осыны озімізге тартамыз. Бунын асері магнит сиякты. Осы ойлар біздін кунделікті жолбасшыларымыз.

Озініздін омірініздін куат кушін жокшылыкка бейімдесеніз, осы жокшылык пен кедейшілік біртіндеп орши береді.

Керісінше, бармын, мен байлыкта, молшылыкта омір суремін деп озінді-озін иландыра алсан, ойын іс жузіне калай асканын байкамай да каласын.

Жаратушы не ойлайсын, журегінмен, конілінмен нені армандайсын, не туралы сойлейсін, кыскасы, барлык ынтанмен нені калайсын соны береді.

Казіргілер бірін-бірі мактауды, канат бітіріп жігерлендіретін создерді оте сирек айтады. Оздерінін жокшылыктарынын себептерін оре мен ойлауы таяз болгандыктан, баска бір адамнан іздейді. Ен бастысы – осыган тек кана озі гана, озінін ойлау жуйесі гана кіналы екенін білсе де білмегенсиді, озінін ары, ішкі дуниесі алдында да мойындагысы келмейді!

Корыта келе айтарым – тым дуниеконыз, аямшак, ішін тар, біреуді коре алмасан онда канша жанталассан да дурыс ойлап, пайымдай алмайсын.

Себебі, журегін таза емес. Баю ушін де, денсаулыкты жаксарту ушін де, е алдымен жанын мен рухынды біртіндеп тазалаудан бастауын керек. Егер осы екеуі тазаланып аршылса Жаратушынын озі саган комекке келеді. Ойткені, Жаратушынын табигат заны – букіл алемдік карымта кайтару мултіксіз жумыс істейді. Буган еш куман жок. Турмысын жаксартам деген адам осы зандылыкты жете білгені абзал.