Егiстiк алкаптын устiнде ушатын таленке НЛО

1989 жылдары 30 шакты комбайн «Балатобе» деген алкапта егін шауып жаткан. Ол кезде жумыс тангы алтыдан тунгі бірге дейін, озім тунгі 12-ден аса кырманда, кунделікті тускен астыктын маліметін кортындылап отырганмын.

Бір уакытта кырманда жумыс істеп журген 40...50 айел шу ете тусті: «ушатын таленке, ушатын таленке!», – деп. Мен де шыдай алмай далага атып шыктым. Карасам дал кырманнын тобесінде асылып тур екен, жап-жарык шамын жагып 5 минуттай турып, зу етіп комбайн жакка карай кетті, ешкандай дыбыс жок, ал жылдамдыгына коз ілеспейді.

Таленке комбайндарга барыпты, ал тунде шауып журген 30 комбайыннын жарыгы кандай! Шамдарын жагып арлі берлі ойкастап жургендері бейне бір майдан даласын елестетеді, жумыс аягы болатын, комбайнерлер комбайндарын реттеп катарга койып біткенше бакылап турыпты.
Осы коріністі сол куні алкапта болган 60-70 адам тугел корді. Бірер сагаттан сон алгі ушатын таленке кайта айналып кырманга келді.

Сол кезде комбайндардын касында журген бас инженер Овчинников Михаил рациямен: «Асет, таленке сендерге барды!», – деп айтканда 100-150 метрдей биіктікте турган таленке шамын ошіре койды, бірак болар болмас корінетін жарыгын жагып узак турды. Біздін рациямен сойлесіп жатканымызды олар  естіп турды.

/Асет Сатмухамбетовтын  конган таленкені коріп, касында болуы/

Біздін шаруашылык  кунбагысты коп егетін. Ар алкаптагы тунгі кузетшілер уйыктап калмасын деп, озім машинамен туні бойы айланып тексеріп журетінмін. Кузетшілердін колдарында бір-бір мылтык. Себебі, ел урлап маза бермейді, урлык катты. Урылардын басым болігі аудан орталыгы Уржарда туратын жумыссыздар. Уржар деген атаудын туп магынасы – урылардын жары деген соз. Бул жерді сонау атам заманнан керуен тонайтын урылар, каракшылар мекендепті. Себебі, кытайдагы Шауешек, Урімжі калаларына баратын Улы жібек жолы осы арамен отеді екен.

Ол кезде ауылда кунбагыс дані алтынмен тен. Менін адетім таулігіне 3-4 сагат кана уйыктаймын, 16-18 сагат бойына жумысты шабыттана  істейтінмін. Казір де кітап жазганда компьютер алдында 16-18 сагат тыпыр етпей отырамын.

Согыс ардагерлері маркум акем Риза Мукашбекулы, алгашкы енбек жолындагы устазым, сол кезде бригадир – I-II-III-ші дарежелі «Данк» орденінін  толык иегері, Улы отан согысы кезінде (1941-1945жж.) Кенес укіметінін батыры атагына усынылган, бірак та штаб бастыгы бір евреймен шалкем-шаліс келіп, батыр атагын ала алмаган атакты барлаушы Божан Акылжанов та осылай жумыс істейтін.

Осы екі гажайып адамдардын омір атты мектебінен талім-тарбие алып ысылганыма, олардын адал, патриот, аділетті, копшілікке жанашыр, мейірімді, біреудін ала жібін аттамауды, енбеккор кылып тарбиелегендері ушін екі устазымнын аруактарына унемі шексіз алгысымды білдіріп отырамын.

Сол куні жургізушім Асет Сатмухамбетовке: «Мен бугін уйкымды бір кандырайын. Сен менін орныма тонынды кокитып, малакайынды кигізіп адам отырган сиякты етіп кой. Озін темекі тартпасан да тунде темекіні тутатып, ара-тура шогын жылтыратып отыр», – деп айттым.
Ертеніне:

– Ас-ага, мен кеше тан алдында, кезекшілікте жургенде ушатын таленкенін конганын кордім. Озіміз кунделікті жасырынатын екі метрлік калын кунбагыстын ішінде машинаммен тыгылып отырганмын. Бір уакытта тобем жаркырап, ушатын таленке калыктап устімнен отті. Мені байкамады. Дыбыссыз акырын, ары кетсе 200-300 метрдей кашыктыкка – озеннін аргы бетіндегі кой жаятын аланкайга жайлап келіп конды.

Мен аяк-колым дірілдеп, машинанын кабинасында табжылмай козім бакырайып карап отырмын. Жакындап баруга корыктым. Біракта, жан иелерін корген жокпын. Сол жерде 1,5-2 сагаттай шамдарын неше алуан турлі етіп жагып, козгалмай отырды да, дыбыссыз кайта калыктап котеріліп, коз ілеспейтін жылдамдыкпен тупсіз гарыш тунгиыгына зым-зия сунгіп кетті.

–  Олай болса конган жерін корсет, – дедім.
Ушатын таленке ауылдан 10 км кашыктыкта Жидебай озенінін екі айырыгында меншік кой отыратын улкен алкап бар, сонда коныпты.

Куз кезі, данді масак алкабын жинап алганбыз, енді калганы кунбагыс кана болатын. Аланкайга бара сала бір шетінен орт койдым. Шобі тізеден асады, ешкандай із коре алмадым. Ертеніне сол жерге жургізуші Асет екеуміз барып мукият тексеріп аралап шыктык. Таленке конган жердін аумагы киіз уйдікіндей доп-донгелек, ортасы куймеген, ал шеті  саусактын жуандыгындай  гана толык шенбер боп кап-кара болып куйіп кетіпті. Асет Сатмухамбетовтын айтуынша ушатын таленкенін тур-тулгасы айнымаган киіз уй сиякты, бірак ушкірлеу, шамдары коздін жауын алардай жаркырап турды, – дейді.